Sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng 4.0, khoa học công nghệ và chuyển đổi số toàn diện mang lại nhiều tiện ích với cuộc sống nhưng đồng thời cũng là cơ hội để tội phạm công nghệ cao lợi dụng, thực hiện các hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Trước việc một số đối tượng tội phạm sử dụng công nghệ cao, mạng xã hội, hoạt động tinh vi, xảo quyệt để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của công dân, qua công tác thực tiễn cơ quan Công an rút ra một số thủ đoạn để người dân nhận biết, phòng ngừa như sau:

Thủ đoạn 1: Các đối tượng gọi điện cho người dân, tự giới thiệu là cán bộ của các cơ quan nhà nước (cán bộ địa chính, văn phòng đăng ký đất đai, cảnh sát khu vực…) yêu cầu người dân kê khai, bổ sung thông tin căn cước công dân, tài khoản định danh điện tử… hướng dẫn người dân cài đặt các ứng dụng, truy cập website giả mạo (tải thông qua các đường link do đối tượng gửi, các ứng dụng, website này có chức năng hoặc chứa mã độc có khả năng thu thập thông tin, chiếm quyền sử dụng thiết bị của người dùng), sau đó chiếm quyền sử dụng thiết bị, tài khoản ngân hàng của người bị hại và chuyển toàn bộ số tiền trong tài khoản đến các tài khoản khác để chiếm đoạt.

Thủ đoạn thứ 2: Các đối tượng đăng bài quảng cáo trên các mạng xã hội (Facebook, Telegram, Tinder…) với nội dung chào mời tham gia các hội, nhóm, câu lạc bộ hẹn hò, quan hệ nam nữ… Sau đó, yêu cầu người bị hại tham gia mua các gói sử dụng dịch vụ, nâng cấp tài khoản, thực hiện nhiệm vụ bình chọn cho gái mại dâm trá hình trên các website do đối tượng tạo lập, có máy chủ đặt tại nước ngoài… để dụ dỗ người bị hại tham gia, sau đó lấy nhiều lý do để yêu cầu người bị hại chuyển tiền thực hiện các nhiệm vụ rồi chiếm đoạt.

Ngoài ra, các đối tượng còn dụ dỗ người bị hại trao đổi video, hình ảnh khỏa thân… sau đó sử dụng các hình ảnh này để đe dọa, cưỡng đoạt tài sản của người bị hại.

Thủ đoạn thứ 3: Đối tượng đánh cắp quyền truy cập các tài khoản mạng xã hội, sử dụng mạo danh chủ tài khoản nhắn tin đề nghị chuyển hộ tiền, vay tiền hoặc mua thẻ cào điện thoại gửi cho chúng.

Nắm bắt được tâm lý người dân hiện nay đã cảnh giác với chiêu trò lừa đảo bằng cách: gọi điện thoại, tin nhắn cho bạn bè, người thân… nhờ chuyển tiền vay tiền, các đối tượng đã sử dụng thủ đoạn lừa đảo tinh vi hơn để vay tiền, yêu cầu chuyển tiền thông qua hình thức giả cuộc gọi video.

Thủ đoạn của các đối tượng lừa đảo là: tìm kiếm thu thập thông tin cá nhân, mối quan hệ cá nhân được đăng tải công khai trên các tài khoản mạng xã hội… lấy những hình ảnh, video cũ của người dân. Sau đó, các đối tượng sử dụng công nghệ "Deepfake" (công nghệ ứng dụng trí tuệ nhân tạo) để tạo ra các sản phẩm công nghệ giả dưới dạng âm thanh, hình ảnh, video. Từ đó, các đối tượng, sử dụng các hình ảnh, video giả đó gọi cuộc gọi "video call" để giả làm người thân vay tiền, giả làm con cái đang du học nước ngoài gọi điện cho bố mẹ nhờ chuyển tiền đóng học phí, giả tạo các tình huống khẩn cấp cần phải chuyển tiếp gấp…

Khi thực hiện hành vi lừa đảo, các đối tượng sẽ phát lại video dưới hình thức mờ ảo, chập chờn như đang ở nơi sóng yếu làm cho người dân tin tưởng là thật và chuyển tiền cho đối tượng chiếm đoạt.

Thủ đoạn thứ 4: Đối tượng đăng tin có nội dung tuyển dụng việc làm online, có thu nhập cao trong các hội, nhóm trên mạng xã hội Facebook, Telegram… hoặc nhắn tin đến máy điện thoại của các bị hại, nếu đồng ý tham gia bị hại sẽ liên lạc với đối tượng với tài khoản Zalo, Telegram…

Sau đó, đối tượng giả danh nhân viên các sàn thương mại điện tử Shopee, Lazada, Tiki… để tuyển dụng, giao việc và yêu cầu bị hại ứng tiền chuyển khoản thanh toán các đơn hàng trên các sàn thương mại điện tử trên, sau đó sẽ được thanh toán hoàn trả lại với số tiền lợi nhuận từ 10 – 15% số tiền thực hiện chuyển khoản.

Sau một vài đơn hàng (có giá trị thấp) thành công, các đối tượng yêu cầu bị hại thực hiện thanh toán các đơn hàng có giá trị cao, sau đó lấy nhiều lý do thông báo đơn hành bị lỗi và yêu cầu bị hại thực hiện lại nhiều lần hoặc đổi sang thực hiện đơn hàng có giá trị cao hơn, rồi chiếm đoạt tiền của bị hại đã chuyển và cắt liên lạc với bị hại.

Thủ đoạn thứ 5: Đối tượng tự lập công ty chứng khoán, website tổ chức kinh doanh sàn ngoại hối (forex), tiền điện tử (altcoin) giả (thực tế không có hoạt động kinh doanh gì). Sau đó, các đối tượng sử dụng mạng xã hội như Zalo, Facebook, Telegram, Tinder… để đăng bài, rồi kết bạn làm quen với người bị hại.

Sau một thời gian quen biết, đối tượng giới thiệu, dụ dỗ, lôi kéo bị hại tham gia đầu tư tiền vào các sàn giao dịch điện tử, theo giới thiệu các sàn đều có nguồn gốc từ nước ngoài, liên kết với nền tảng giao dịch điện tử hàng đầu thế giới, cam kết người chơi sẽ được hưởng mức lãi suất cao nhưng lại an toàn có thể rút vốn bất kỳ lúc nào, không cần đầu tư trí tuệ, thời gian, thậm chí người chơi còn được đội ngũ chuyên gia của sàn hướng dẫn đặt lệnh giúp chắc chắn thắng, nhưng bản chất các sàn này đều là phần mềm do đối tượng lập ra.

Sau một thời gian, sàn giao dịch thông báo dừng hoạt động để bảo trì, hoặc lỗi không truy cập được, khách hàng không đăng nhập được để rút tiền hoặc bị mất hết tiền kỹ thuật số trong tài khoản, đồng thời các đối tượng cũng khóa các tài khoản Facebook, Zalo, Telegram, Tinder… cắt liên lạc với bị hại.

Ngoài ra, để làm cho người bị hại tin tưởng hơn, các đối tượng thuê người khác đăng ký thành lập các công ty, tạo các website có tên và hình ảnh nhận diện có hình thức gần giống với tên của các công ty đang hoạt động có uy tín trên thị trường. Sau đó, các đối tượng đến các Ngân hàng mở tài khoản ngân hàng theo tên của công ty đã mở để sử dụng vào việc nhận tiền của người đầu tư để chiếm đoạt.

Thủ đoạn thứ 6: Đối tượng lừa đảo thông qua các trang mạng xã hội đăng tải thông tin: "Tuyển người mẫu nhí từ 2 – 15 tuổi. Thu nhập tại gia cùng bé từ 7 – 15 triệu đồng/tháng, hoa hồng hấp dẫn".

Phụ huynh chỉ cần có Zalo, thẻ ngân hàng để đăng ký làm việc, nhận lương và được yêu cầu kết bạn Zalo với đối tượng xưng là nhân viên bộ phận nhân sự, để đăng ký hồ sơ cho con và tham gia nhóm Telegram. Để bé được xét tuyển chính thức, các đối tượng sẽ yêu cầu nạn nhân lần lượt hoàn thành các "nhiệm vụ mua sản phẩm" với hứa hẹn sẽ được hoàn lại tiền gốc và lãi theo phần trăm hoa hồng từ giá trị sản phẩm.

Sau vài nhiệm vụ với sản phẩm phải thanh toán có mệnh giá thấp, bị hại sẽ được hoàn trả tiền gốc và lãi 10%. Đến nhiệm vụ tiếp theo, sản phẩm sẽ có giá hàng triệu đồng. Khi người bị hại chuyển khoản thì sẽ được thông báo sai số lượng, số tiền bị đóng băng và yêu cầu người bị hại phải chuyển lại thì sẽ được hoàn tiền kèm lãi suất.

Khi người bị hại muốn rút tiền về tài khoản của mình,các đối tượng đưa ra các lý do như: nộp thuế thu nhập cá nhân, phí rút tiền…để yêu cầu người bị hại phải tiếp tục chuyển tiền cho đối tượng để chiếm đoạt.

Thủ đoạn thứ 7: Đối tượng mạo danh nhân viên nhà mạng gọi điện, nhắn tin cho chủ thuê bao đe dọa khóa sim điện thoại do chủ thuê bao chưa "chuẩn hóa thông tin hoặc lấy lý do hỗ trợ khách hàng nâng cấp SIM từ 3G lên 4G, yêu cầu khách hàng làm theo cú pháp, truy cập đường link do chúng cung cấp. Yêu cầu chủ thuê bao phải cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng…

Nếu không làm theo, SIM của chủ thuê bao sẽ bị khóa. Khi chủ thuê bao không cảnh giác, làm theo yêu cầu của đối tượng thì thông tin của số thuê bao được chuyển sang SIM mới của đối tượng.

Trong thời gian chiếm quyền kiểm soát SIM, đối tượng bẻ khóa, truy cập vào các tài khoản của chủ thuê bao gắn với số điện thoại cá nhân, nhất là tài khoản thẻ tín dụng; mục đích chiếm quyền sử dụng số điện thoại để phá bảo mật, nhận mã OTP từ nhà cung cấp dịch vụ hay ngân hàng để có thể bẻ khóa, xâm nhập chiếm đoạt tiền trong tài khoản.

Thủ đoạn thứ 8: Thông qua mạng xã hội Facebook (tin nhắn Messenger), đối tượng giới thiệu là người nước ngoài kết bạn, làm quen với nạn nhân, nhằm tán tỉnh, yêu đương, rồi đề nghị chuyển quà như trang sức, mỹ phẩm và ngoại tệ số lượng lớn qua đường hàng không về Việt Nam để làm quà tặng; tiếp theo đối tượng khác giả danh nhân viên sân bay, nhân viên giao hàng… yêu cầu nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng cho chúng với lý do làm thủ tục nhận hàng, nhằm thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Thủ đoạn thứ 9: Đối tượng gọi điện đến các thuê bao di động hoặc qua mạng xã hội giới thiệu là có người nhà làm trong các công ty xổ số có khả năng biết trước kết quả, sau đó đối tượng gửi số lô, số đề; hứa cung cấp tiền để nạn nhân mua số lô, số đề, chia phần trăm hoa hồng cho đối tượng; sau đó đối tượng thông tin hết tiền, đề nghị nạn nhân ứng tiền mua số lô, số đề. Nếu may mắn trúng số lô, số đề, nạn nhân gửi tiền hoa hồng cho đối tượng và bị chiếm đoạt.

Thủ đoạn thứ 10: Đối tượng giả danh nhân viên ngân hàng gọi điện thông báo có chương trình tri ân khách hàng, đề nghị nạn nhân cung cấp số điện thoại đăng ký dịch vụ internet banking và mã xác thực OTP (là mã do ngân hàng cung cấp để thực hiện giao dịch chuyển nhận tiền) để nhận quà tặng là một khoản tiền có giá trị lớn từ ngân hàng. Sau khi nạn nhân cung cấp các thông tin này, chúng chiếm quyền sử dụng dịch vụ internet banking và chuyển toàn bộ số tiền có trong tài khoản ngân hàng của nạn nhân sang tài khoản chúng đã chuẩn bị trước để chiếm đoạt.