Thông cáo báo chí do ông Vũ Đức Hiếu, Giám đốc Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường, phát đi cho biết: vào hồi 19h ngày 24/10 , nhà Lang, ngôi nhà sàn của vị quan Lang duy nhất còn sót lại và đang được bảo tồn tại Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường, đã bị thiêu hủy trong một vụ hỏa hoạn.
Vụ việc xẩy ra do một nhóm khách, gồm 2 nam 2 nữ đi trên 2 ô tô, vào Bảo tàng Mường tham quan và sử dụng dịch vụ ăn uống trên nhà Lang. Trong thời gian chờ đợi món ăn, nhóm khách tự ý đốt lửa ở bếp Mường trong nhà Lang để nướng ngô.
Khi ngọn lửa bùng lên, nhóm khách hoảng loạn, không kêu trợ giúp từ nhân viên Bảo tàng, mà lên xe ôtô tháo chạy, tông thẳng xe ô tô vào 3 nhân viên Bảo tàng khi các nhân viên này muốn ngăn họ lại.
Các nhân viên, cán bộ Bảo tàng Mường đã làm mọi công tác và biện pháp khống chế, khắc phục họa hoạn: sử dụng bình cứu hỏa sẵn có, gọi cứu trợ Cứu hỏa 114, gọi trợ giúp 113… Tuy nhiên, do tuyến đường từ thành phố Hòa Bình dẫn vào Bảo tàng Mường đang trong quá trình sửa chữa, xe cứu hỏa sau 30 phút mới tới được nơi xảy ra cháy.
Ngôi nhà Lang, chủ yếu kết cấu bằng hệ khung gỗ, sàn vách gỗ, mái cọ, cùng gần 200 hiện vật nhiều chủng loại bằng đồng, gỗ, gốm, tre, vải… nguyên bản từ nền văn hóa Mường đã bị thiêu hủy hoàn toàn.
Ngôi nhà Lang, với tuổi thọ hơn 100 năm của gia đình quan Lang nhà bà Hà Thị Lợi (thuộc địa phận Mường Chậm, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình) là một công trình kiến trúc nguyên bản của nhà Lang, tầng lớp cao nhất trong xã hội người Mường, được gia đình lưu giữ qua nhiều đời và được Bảo tàng Mường bảo tồn như một hiện vật văn hóa giá trị nhất đã bị thiêu hủy trên 90%, chỉ còn lại bộ khung cột.
Gần 200 hiện vật được lưu giữ bên trong tái hiện nguyên bản đời sống sinh hoạt của nhà Lang, bao gồm: bộ cồng chiêng, bộ sưu tập súng săn, bộ sưu tập đồ đồng sinh hoạt gồm sanh, ninh, mâm, chậu, nồi các cỡ, đèn đồng; các loại đồ gốm bát, đĩa, bình, lọ; các loại đồ gia dụng mây tre đan, rương, chăn, gối… được Bảo tàng Mường tìm kiếm và sưu tập trong thời gian gần 15 năm, đã bị thiêu hủy toàn bộ.
“Đây là một thiệt hại nghiêm trọng, không chỉ riêng với Bảo tàng Mường về giá trị vật chất và tinh thần, mà còn là sự tổn hại của cả nền văn hóa Mường, bởi sự độc nhất của ngôi nhà Lang và các hiện vật là không thể tái hiện lại”, ông Vũ Đức Hiếu đánh giá về thiệt hại của vụ cháy nhà Lang.
Thay mặt Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường, ông Vũ Đức Hiếu bày tỏ: “Chúng tôi cảm thấy vô cùng đau buồn và đáng tiếc về sự việc đã xảy ra”.
Theo ông Hiếu, đây là hồi chuông cảnh báo về thái độ và hành vi ứng xử của con người đối với các giá trị di sản văn hóa. Những công trình, hiện vật được lưu giữ, bảo vệ và chăm sóc của cả xã hội trong nhiều năm, bỗng chốc hóa thành mây khói chỉ vì hành vi thiếu ý thức và thái độ của một số cá nhân.
