Trẻ em từ 3 đến 6 tuổi là giai đoạn quan trọng trong việc hình thành tính cách, thói quen và lối sống. Trong khi đó, từ 7 đến 12 tuổi, trẻ sẽ hoàn thiện những đặc điểm này. Việc can thiệp của cha mẹ trong giai đoạn đầu có thể giúp trẻ phát triển thói quen tự giác, điều này sẽ ảnh hưởng tích cực đến cuộc sống của trẻ trong suốt cuộc đời. Dưới đây là 3 bước quan trọng để nuôi dạy trẻ có tính tự lập, tự giác.

1. Nắm bắt giai đoạn "vàng" để rèn tính tự giác

Trẻ em trước 6 tuổi đang trong giai đoạn quan trọng để hình thành thói quen, tính cách và lối sống. Trong giai đoạn này, trẻ thường trải qua nhiều giai đoạn nhạy cảm, đặc biệt là với khái niệm gọn gàng. Thông thường, giai đoạn nhạy cảm với việc gọn gàng bắt đầu từ khoảng 3 tuổi, khi trẻ thường có xu hướng phản kháng và hay nói "không".

Cha mẹ có thể nhận biết sự nhạy cảm này qua một số biểu hiện, chẳng hạn như trẻ cần các vật dụng được sắp xếp ở một vị trí nhất định hoặc muốn tự mình hoàn thành một nhiệm vụ nào đó. Nếu không được đáp ứng, trẻ có thể khóc lóc hoặc tỏ ra không hài lòng. Những biểu hiện này cho thấy trẻ đã bắt đầu hình thành ý thức về trật tự.

Nếu cha mẹ khuyến khích ý thức tự quản này của trẻ, trẻ sẽ dần dần phát triển khả năng quản lý bản thân và trở nên tự giác hơn trong hành động của mình.

Nhiệm vụ của cha mẹ là tạo ra một môi trường hợp lý, đáp ứng nhu cầu cảm giác gọn gàng của trẻ. Nhiều người thường hiểu sai rằng khi trẻ nói "không", điều đó có nghĩa là trẻ không nghe lời hay đang nổi loạn. Trên thực tế, việc quát mắng có thể làm tổn hại đến cảm giác an toàn của trẻ. Do trẻ chưa phát triển đầy đủ khả năng diễn đạt, nên việc khóc lóc là một phản ứng tự nhiên. Cha mẹ cần nắm bắt giai đoạn này để giúp con mình học cách quản lý bản thân. 

2. Cha mẹ làm gương

Cha mẹ đóng vai trò là những người thầy tốt nhất trong cuộc đời của con cái, tính cách của trẻ thường phản chiếu những hành động của cha mẹ. Mỗi hành động của cha mẹ đều có tác động sâu sắc đến sự phát triển của trẻ. Để rèn luyện tính tự giác cho con, cha mẹ cần thể hiện tính tự giác trong cuộc sống hàng ngày. 

Điều này bao gồm việc sắp xếp đồ đạc ngay sau khi sử dụng, duy trì thói quen sinh hoạt đều đặn, thường xuyên dọn dẹp nhà cửa, không vứt rác bừa bãi, và dành thời gian cho việc đọc sách cũng như tập thể dục. Khi cha mẹ thực hiện những thói quen này, trẻ sẽ tự nhiên học hỏi và tuân theo quy tắc của cha mẹ. Do đó, để định hình nhân cách của trẻ, cha mẹ cần làm gương trước tiên.

Việc nuôi dạy tính tự giác cho trẻ em có thể bắt đầu từ những thói quen nhỏ trong cuộc sống hàng ngày. Một trong những cách hiệu quả là yêu cầu trẻ dọn dẹp đồ chơi sau khi chơi xong và sắp xếp đồ đạc một cách gọn gàng. Qua đó, trẻ sẽ dần hình thành thói quen tự dọn dẹp sau khi chơi.

Ngoài ra, cha mẹ cũng nên hướng dẫn trẻ thực hiện công việc theo trình tự, giúp trẻ nhận biết việc nào là quan trọng nhất và việc nào có thể làm sau. Điều này không chỉ giúp trẻ phân biệt thứ tự và mức độ quan trọng của các công việc mà còn rèn luyện khả năng sắp xếp thời gian một cách hợp lý để hoàn thành nhiệm vụ.

3. Dạy trẻ cách quản lý thời gian

Quản lý thời gian là một kỹ năng quan trọng giúp trẻ phát triển khả năng tự quản lý và tự giác. Khi trẻ biết sắp xếp thời gian một cách hợp lý, chúng sẽ trở nên chủ động hơn trong cuộc sống, tránh được tình trạng trì hoãn và lề mề.

Để hỗ trợ trẻ trong việc này, cha mẹ có thể giúp lập thời gian biểu, cho phép trẻ tự sắp xếp thời gian và nhiệm vụ của mình. Việc thưởng cho trẻ những điểm tích cực sẽ tạo động lực cho trẻ duy trì thói quen tốt.

Tuy nhiên, trong quá trình này, phụ huynh cũng cần học cách buông tay, không can thiệp quá nhiều vào kế hoạch của trẻ. Khi trẻ thực hiện kế hoạch một cách hiệu quả, tính tự giác sẽ được hình thành, giúp trẻ có khái niệm rõ ràng hơn về thời gian và phát triển những thói quen tích cực.

Cha mẹ không thể luôn ở bên cạnh con cái. Một ngày nào đó, khi cha mẹ buông tay, trẻ sẽ bắt đầu tự lập và khám phá thế giới xung quanh. Sự tự giác sẽ trở thành người bạn đồng hành quan trọng trong suốt cuộc đời của trẻ, mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Việc hình thành thói quen tốt cho trẻ có giá trị hơn rất nhiều so với việc để lại cho trẻ khối tài sản lớn. 

Những thói quen tích cực sẽ giúp trẻ có cuộc sống thuận lợi và phát triển tốt hơn trong tương lai.