Zika là loại virus truyền bệnh do muỗi lây lan bởi cơn sốt vàng – muỗi Aedes aegypti, được tìm thấy ở Florida, dọc vịnh Gulf Coast và Hawaii và cả phía Bắc  Washington D.C. (Mỹ). Muỗi hổ châu Á (Aedes albopictus) cũng có thể truyền virus zika và có thể lan tới phía Bắc Chicago và New York ở điều kiện nhiệt độ ấm áp.

Người ta phát hiện virus zika lần đầu tiên ở khỉ Ugandan vào năm 1947. Nó lây lan đến Nam Thái Bình Dương và gây ra một đợt bùng phát trên đảo Yap, Liên bang Micronesia vào năm 2007. Tuy nhiên, dân số trên đảo quá nhỏ để các nhà khoa học xem xét liệu virus này có gây ra tác dụng phụ như dị tật bẩm sinh hoặc tổn thương thần kinh hay không. Những triệu chứng sốt, đau khớp, mắt đỏ, phát ban thường bị bỏ qua hoặc coi là bệnh cúm.

Đầu năm 2015, virus zika nhanh chóng lan rộng khắp các vùng khác ở châu Mỹ. Loại virus này có thế đã được đề cập vào đầu năm 2014, khi Brazil đăng cai tổ chức World Cup và một cuộc thi chèo thuyền quốc tế. Tính đến nay, virus Zika hiện đang xuất hiện tại 23 quốc gia ở châu Mỹ.

Đến năm 2016, các quan chức y tế Brazil đã nhận thấy điều đáng lo ngại: Tỷ lệ đầu nhỏ, một dị tật bẩm sinh hiếm gặp mà trẻ sơ sinh sinh ra với cái đầu nhỏ bất thường nhỏ gia tăng nhanh chóng. Brazil đã cảnh báo hơn 4.000 trường hợp dị tật đầu nhỏ được báo kể từ khi chính quyền bắt đầu điều tra sự đột biến hồi tháng 10. Năm 2014, người ta cũng đã hiện dưới 150 trường hợp.

Cho đến bây giờ, một số nghiên cứu về loại virus này đã được thực hiện vì nó không gây ra những triệu chứng nghiêm trọng. Dị tật đầu nhỏ thường không phát hiện được cho đến sau tam cá nguyệt thứ hai của thai kỳ nhưng trẻ em sinh ra với dị tật này có thể phải đối mặt với những thách thức về phát triển, khả năng học tập hoặc giới hạn vật lý.

“Trẻ sơ sinh có vấn đề về thần kinh như tật đầu nhỏ có thể có vấn đề về một số chức năng cơ bản. Dị tật có thể dẫn tới khó khăn trong việc đi lại hay nói chuyện hoặc phối hợp với cuống họng”, Amanda Moen, bác sĩ thần kinh nhi khoa tại cơ sở chăm sóc sức khoẻ trẻ em đặc biệt Gillette cho biết. Gặp khó khăn trong ăn uống có thể dẫn đến viêm phổi gây tử vong hoặc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp ở trẻ.

Virus zika cũng liên quan tới hội chứng Guillain-Barre, một hội chứng thần kinh có thể gây tê liệt dẫn tới việc các chuyên gia hàng đầu tin rằng virus zika bằng cách nào đó có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh.

80% người nhiễm virus zika không hay biết mình bị bệnh bởi rất khó phát hiện. Các triệu chứng thường biểu hiện nhẹ nhàng. Bên cạnh sốt, đau khớp, phát ban hoặc viêm kết mạc (mắt đỏ), người bị ảnh hưởng có thể thấy nhức đầu và đau cơ. Các triệu chứng thường chỉ kéo dài trong vòng một tuần. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy những triệu chứng vừa nêu trên sau khi tới khu vực bị ảnh hưởng bởi virus này, hãy tới gặp bác sĩ ngay lập tức.

Theo bác sĩ Anne Schuchat, những người không tới vùng có virus zika thì không đáng lo ngại. Tuy nhiên, mới đây Mỹ đã phát hiện ra một trường hợp nhiễm virus zika không phải qua đường muỗi đốt mà do quan hệ tình dục với người đã đến vùng có dịch bệnh.

Chúng ta vẫn chưa có kháng sinh chống virus zika. Tuy nhiên, tổ chức Y tế Thế giớ (WHO)  đã tuyên bố đang từng bước phát triển một loại vắc xin dù chưa thể đưa vào sử dụng trong năm nay.

“Tôi được khuyến khích bởi thực tế rằng chúng ta có một loại vắc xin sốt xuất huyết thương mại có sẵn trong năm nay. Nó được chiết xuất từ thuốc chủng ngừa sốt vàng da, một lạo vắc xin hiệu quả nhất cho tới nay”, nhà sinh vật học Laura Harrington, trưởng khoa Côn trùng tại Đại học Cornell cho biết trong một video giới truyền thông.

Nếu bạn đng trong thai kỳ và đến vùng bị ảnh hưởng virus ziak và nhận thấy triệu chứng sau hai tuần, hãy đi thử máu.

Thậm chí nếu bạn không phát hiện triệu chứng, CDC (Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ) cũng khuyến cáo siêu âm cho tất cả những người phụ nữ đã đi du lịch đến các nước bị ảnh hưởng để phát hiện liệu thai nhi đang phát triển có bị dị tật bệnh đầu nhỏ không. 

Thật không may, chúng ta không thể thực hiện điều gì để đảo ngược những khiếm khuyết. Tuy nhiên, việc phát hiện sớm có thể giúp các gia đình chuẩn bị cho trẻ như ngoài bác sĩ nhi khao cần có thêm bác sĩ thần kinh tahwm khắm cho bé.

Giới chức Brazil, Ecuador, Colombia, and El Salvador khuyến cáo phụ nữ nên hoãn việc thai cho tới năm 2018.

WHO ước tính rằng trong vòng một năm, 3 -4  triệu người trên khắp châu Mỹ sẽ bị nhiễm bệnh. 60% người Mỹ sống tại các khu vực có virus zika có thể bị truyền nhiễm trong suốt mùa hè. Tuy nhiên, điều kiện sinh sống tại Hoa Kỳ sẽ giúp Mỹ bớt lo ngại sự lây lan của virus zika.

“Điều kiện sống của chúng tôi nói chung không có lợi cho việc lây truyền những loại virus dễ dàng như ở các nước khác. Ở các nước nghèo hơn, mọi người sống rất gần nhau và có thể không có cửa sổ hoặc máy lạnh. Tôi chưa thấy virus zika ở đâu lây lan nhanh chóng như ở Brazil”, Tiến sĩ Leonard Fahlsing nói.

Nếu không mang thai, phụ nữ có nguy hiểm khi tới vùng bị ảnh hưởng bởi virus gây teo não này?

Câu trả lời là không nếu bạn nghiêm túc tuân thủ kiểm soát sinh đẻ. Những người phụ nữ mang thai trong hoặc sau chuyến đi đến khu vực bị ảnh hưởng sẽ phải tiến hành các xét nghiệm máu, siêu âm hàng tháng, và có chút lo lắng.

Nếu bạn cảm thấy băn khoăn, hãy nói chuyện với bác sĩ trước khi đi du lịch. Bác sĩ có thể đưa ra biện pháp phòng ngừa như ở trong những nơi có điều hòa không khí, sử dụng và áp dụng thuốc chống côn trùng theo chỉ dẫn, mặc áo sơ mi dài tay và quần dài.

(Nguồn: Rd, CDC)