Trong một gia đình có nhiều anh chị em, dù cùng cha cùng mẹ, cùng môi trường sống nhưng tính cách của các con lại không giống nhau. Nhiều người nhìn ra rằng con cả thường hiền lành, ngoan ngoãn, trong khi con thứ 2 và 3 cá tính, cái tôi cá nhân cao hơn. Thậm chí trên MXH, người ta đang tranh luận trong các con, có đúng con cả khổ nhất?
Một người nêu quan điểm đang được nhiều người đồng tình: “Hãy thử quan sát gia đình xung quanh bạn, cụ thể là gia đình 3 đứa trở lên và đẻ liền nhau. Đứa con đầu thường sẽ lành nhất, tồ nhất. Có một lý do giải thích cho việc này. Nếu gia đình bạn chỉ đẻ 1 đứa, thì đứa con đầu phản ánh tính cách người mẹ và nhân cách của người bố.
Nhưng đứa con cả trong gia đình có đông anh em thì nó sẽ là trung bình của các thành viên trong gia đình. Thế nên tính cách của con cả sẽ không rõ ràng. Khi phải nhường em, bạn ấy cất cái tôi của mình đi. Khi phải chịu trách nhiệm trước bố mẹ, bạn chọn những thứ an toàn nhất. Nhiều khi nhận sự trách móc vô lý, bạn ấy cũng cố nén chịu. Khi phải giảng hoà giữa những đứa em, bạn ấy phải cố giữ cân bằng.
Thế nên tính cách của bé sẽ là dung hoà từ nhiều phía, vô tình tạo nên sự trung hoà về cảm xúc và tính cách. Lớn lên người con cả sẽ chịu thiệt thòi khá nhiều trong cuộc sống, do con đã quá quen với việc chịu đựng và chấp nhận hy sinh. Anh cả, chị cả thường sống biết điều và an phận. Sống có kế hoạch nhưng an toàn, tỉ lệ thành công không cao.
Trong khi đứa em quậy nhất, cá tính nhất khéo lại có cuộc sống viên mãn hơn vì có xu hướng sống cá nhân và mục tiêu hơn. Vậy thì cách giáo dục bây giờ là cần đối xử công bằng để đứa con đầu được thể hiện tính cách của mình nhiều hơn”.
Dưới phần bình luận, rất nhiều ý kiến được đưa ra, người phản đối, người đồng tình.
Trong gia đình đông con, có phải con cả thường chịu thiệt thòi, hiền hơn, hi sinh hơn những đứa còn lại?
Trong nhiều gia đình, đặc biệt là các gia đình truyền thống và đông con, người ta thường nhận thấy rằng đứa con cả hay chịu nhiều thiệt thòi hơn so với các em. Đây không chỉ là cảm nhận cá nhân của nhiều người trong vai trò con cả, mà còn là hiện tượng khá phổ biến trong tâm lý và thực tiễn nuôi dạy con cái ở xã hội Á Đông, nơi gia đình thường coi trọng vai trò thứ bậc.
Là người đầu tiên chào đời, con cả luôn được kỳ vọng sẽ trưởng thành sớm, làm gương cho các em. Chính vì thế, ngay từ nhỏ, con cả đã phải sống với một "gánh nặng vô hình" về trách nhiệm, kỷ luật và sự hy sinh. Khi bố mẹ bận rộn chăm sóc những đứa em nhỏ hơn, con cả thường được giao nhiệm vụ giúp đỡ việc nhà, trông em, học cách tự lập và kiềm chế cảm xúc. Những điều này khiến con cả trưởng thành hơn, điềm đạm hơn nhưng cũng dễ trở nên hiền lành, ít được thể hiện bản thân.
Không chỉ về mặt trách nhiệm, con cả còn chịu thiệt thòi trong sự quan tâm và chăm sóc. Khi sinh con đầu lòng, bố mẹ thường chưa có kinh nghiệm, vừa nuôi vừa học hỏi, đôi khi nuôi con trong điều kiện kinh tế còn khó khăn. Do đó, đứa đầu lòng thường không được "cưng chiều" như những đứa em sinh sau, khi bố mẹ đã có nhiều kinh nghiệm và điều kiện tốt hơn.
Những đứa em sau thường được lớn lên trong môi trường ít áp lực hơn, được chiều chuộng hơn và ít khi phải gánh trách nhiệm chăm sóc người khác. Điều này tạo nên sự khác biệt rõ rệt trong tính cách giữa con cả và các em: con cả thường trầm lặng, có xu hướng nhẫn nhịn và hy sinh, trong khi các em có thể vô tư, năng động và tự do thể hiện bản thân hơn.
Tuy nhiên, cũng chính vì những thiệt thòi đó mà con cả thường có bản lĩnh hơn trong cuộc sống. Những trải nghiệm sớm với trách nhiệm và sự độc lập giúp con cả rèn luyện được tính cách kiên cường, sống có tổ chức và biết quan tâm đến người khác.
Nhiều người con cả lớn lên đã trở thành trụ cột của gia đình, người định hướng cho các em và thành công trong công việc nhờ vào sự chín chắn từ sớm. Vậy nên, dù có thể chịu nhiều thiệt thòi hơn, con cả cũng chính là người góp phần giữ gìn sự gắn kết và ổn định trong gia đình. Đó là một sự hy sinh thầm lặng, nhưng lại vô cùng đáng trân trọng.
Tuy nhiên, đó cũng chỉ là quan niệm phổ biến từ thời xưa, khi các gia đình thường đông con, điều kiện kinh tế và nhận thức còn hạn chế. Trong xã hội hiện đại ngày nay, nhiều bậc cha mẹ đã thay đổi cách nghĩ và cách nuôi dạy con. Họ chú trọng hơn đến việc đối xử công bằng giữa các con, không đặt nặng thứ bậc hay kỳ vọng quá mức lên con cả.
Thay vì coi con đầu là người phải hy sinh, làm gương hay gánh vác trách nhiệm thay cha mẹ, nhiều gia đình hiện nay đã tạo điều kiện để mỗi đứa trẻ được phát triển theo cách riêng, được sống đúng với lứa tuổi và cảm xúc của mình.
Việc giáo dục hiện đại cũng giúp cha mẹ nhận ra rằng, mỗi đứa trẻ đều có nhu cầu được yêu thương, được tôn trọng và có cơ hội bình đẳng để thể hiện bản thân. Cha mẹ ngày nay không còn quá khắt khe với con cả, cũng không quá nuông chiều con út, mà cố gắng duy trì sự công bằng trong việc chia sẻ thời gian, tình cảm và trách nhiệm với các con.
Bên cạnh đó, các con cũng có điều kiện tiếp cận với giáo dục, công nghệ và các hoạt động ngoại khóa sớm hơn, giúp rút ngắn khoảng cách giữa các anh chị em trong gia đình, từ đó hạn chế sự so sánh hay cảm giác thiệt thòi như trước kia.
Tất nhiên, mỗi gia đình vẫn sẽ có cách dạy con khác nhau tùy theo hoàn cảnh và tính cách của từng đứa trẻ. Nhưng điểm tích cực là xã hội ngày càng quan tâm hơn đến sức khỏe tinh thần và cảm xúc của trẻ nhỏ, bao gồm cả con cả, con giữa hay con út.
Tình cảm trong gia đình giờ đây được xây dựng dựa trên sự thấu hiểu, lắng nghe và đồng hành, chứ không còn dựa trên nguyên tắc cứng nhắc hay thứ bậc truyền thống. Vì vậy, nếu như ngày xưa con cả thường gắn với hình ảnh hy sinh, nhẫn nhịn thì ngày nay, con cả hoàn toàn có thể lớn lên trong sự yêu thương đầy đủ, tự tin thể hiện bản thân và phát triển đúng với tiềm năng của mình, không kém gì bất kỳ đứa em nào.