Mới đây, các nhà chức trách Australia đã thể hiện quan điểm lo lắng về tình trạng một lượng lớn giáo viên tiếng Anh nước ngoài kém chất lượng tràn vào châu Á. Phần lớn các giáo viên này được thuê vì gắn mác "người da trắng" trong khi chất lượng giảng dạy cũng như ảnh hưởng lối sống của họ đến học sinh không được kiểm nghiệm chặt chẽ.

Nhiều quốc gia châu Á hiện nay như Việt Nam, Malaysia, Indonesia, Trung Quốc đang gặp khó khăn để quy định chất lượng tiêu chuẩn cho những giáo viên nước ngoài giảng dạy tiếng Anh tại đây. Báo cáo mới đây của hãng tin quốc gia Tân hoa xã (Xinhua) cho thấy 2/3 trong số 400.000 giáo viên nước ngoài tại Trung Quốc năm 2017 không đạt chất lượng giảng dạy, thậm chí một số giáo viên còn làm việc với hộ chiếu du lịch.

Giám đốc Lynette Kim của TESOL Australia nhận định những giáo viên nước ngoài không được đào tạo bài bản đi giảng dạy tiếng Anh có thể tạo những ảnh hưởng tiêu cực đến cả học sinh lẫn bản thân giáo viên.

Giám đốc Lynette Kim của TESOL Australia (ngoài cùng bên trái)

Đối với học sinh, việc giảng dạy sai cách sẽ khiến các em phát âm sai, cách ghép câu cũng như khả năng tiếp thu tiếng Anh bị ảnh hưởng. Trong khi đó, giáo viên cũng sẽ nhanh chóng chán nghề và dạy cho có nếu chỉ làm việc vì tiền.

"Họ sẽ nhanh chóng cảm thấy mình làm chỉ vì tiền và muốn xong việc càng nhanh càng tốt. Họ sẽ cảm thấy mệt mỏi và stress. Họ bắt đầu chán dạy học bởi họ chỉ làm việc vì tiền", Giám đốc Kim nói.

Anh Jake Sharp là một thanh niên 27 tuổi khi đến Việt Nam với mục đích khám phá cuộc sống. Hiện nay anh Sharp đã trở thành một giáo viên tiếng Anh và cho biết nghề này kiếm được mức lương khá. Nhiều người Australia cũng quyết định sống lâu dài tại Việt Nam và làm những nghề dạy tiếng Anh như vậy bởi mức lương tốt còn chi phí cuộc sống thì rẻ.

Tuy vậy anh Sharp cho biết nhiều trung tâm tiếng Anh tại Việt Nam vẫn thuê những người nước ngoài nói tiếng Anh làm giảng viên mà không thông qua kiểm duyệt hay có bằng cấp nào, miễn là họ trông giống người nước ngoài.

Cái mác "mặt trắng"

Giám đốc Kim nói với hãng tin ABC News rằng nhiều trung tâm tiếng Anh tại châu Á sẵn sàng thuê giáo viên người nước ngoài chỉ bởi vì họ có "mặt trắng".

"Mọi người cứ đinh ninh rằng trung tâm tiếng Anh phải có người da trắng Phương Tây mới thực sự đạt chuẩn, mặc dù quan điểm này chỉ đúng phần nào", Giám đốc Kim nhận định.

Anh Nathaniel Kempster, một người lai Anh-Pháp, đến Trung Quốc bằng hộ chiếu du học sinh năm 2006 và cho biết mình đã được nhận dạy tiếng Anh cho một lớp mẫu giáo ngay ngày thứ 2 đặt chân đến quốc gia này dù không có giấy tờ hợp lệ.

Anh Nathaniel Kempster

"Bạn thậm chí chẳng cần phải phát âm tốt tiếng Anh, tất cả những gì bạn cần là một làn da trắng của người Phương Tây", anh Kempster nói.

Giáo viên Kempster dạy vào các ngày cuối tuần trong 6 tháng cho đến tận khi nhà chức trách tra hỏi về giấy tờ làm việc của anh.

"Vào một buổi sáng thứ 7 khi tôi đang dạy học, bất ngờ khoảng 10 nhân viên cảnh sát ập đến với máy quay phim. Lũ trẻ khá sợ hãi và không ai hiểu chuyện gì đang diễn ra. Kết quả là tôi phải ngồi tại đồn cảnh sát để giải trình vào tối hôm đó", anh Kempster nhớ lại.

Bất chấp việc trái quy định, các trung tâm dạy tiếng Anh vẫn thuê người nước ngoài không đủ tiêu chuẩn để dạy tiếng Anh bởi họ kiếm được rất nhiều lợi nhuận từ học phí.

"Các trung tâm biết rằng họ có thể kiếm được rất nhiều tiền từ việc thuê giáo viên nước ngoài, bởi vậy việc nộp phạt chỉ là chuyện nhỏ so với khoản tiền họ kiếm được. Tại Trung Quốc, bạn sẽ được coi trọng hơn nếu là người Phương Tây. Hơn nữa, việc trông giống người Phương Tây khiến mọi người ngộ nhận rằng bạn rất giỏi tiếng Anh, mặc dù điều đó không đúng sự thật", anh Kempster thừa nhận.

Việc thiếu kiểm tra khiến chất lượng dạy học tiếng Anh tại các trung tâm trở thành dấu chấm hỏi, đồng thời tạo nhiều lỗ hổng cho các tội phạm.

Anh Sharp cho biết các giáo viên nước ngoài tại Việt Nam thường được thuê mà không qua kiểm tra sơ yếu lý lịch.

Ông Daniel William Hiers

"Các trung tâm tiếng Anh thường thuê giáo viên nước ngoài dạy trẻ em mà không cần phải trình giấy tờ bảo đảm của cảnh sát", anh Sharp thừa nhận.

Theo hãng truyền thông quốc gia CGTN và Global Times, một nữ sinh tại Thượng Hải đã phát hiện giáo viên tiếng Anh của trường cô, ông Daniel William Hiers, nằm trong danh sách 15 kẻ đang bị truy nã gắt gao ở Mỹ. Ông Hiers bị truy nã từ tháng 3/2005 vì tội giết người và xâm phạm tình dục.

Chỉ dạy vì tiền

Tại Indonesia, luật pháp quy định giáo viên tiếng Anh phải có bằng thạc sĩ và 5 năm kinh nghiệm giảng dạy để có thể làm việc tại các trường học quốc tế. Tuy nhiên do nhu cầu học tiếng Anh tăng cao, các ngôi trường ngày càng gặp khó khăn để tìm những giáo viên phù hợp tiêu chuẩn. Một số trường đã phải "lách luật" để kiếm đủ giáo viên.

"Rất nhiều trung tâm tiếng Anh thuê giáo viên nước ngoài nhưng một số không xin phép sự đồng ý của Bộ giáo dục, hoặc bỏ qua các bước kiểm tra cần thiết… Tuy nhiên việc kiểm tra và truy tố những giáo viên kém chất lượng này lại thuộc về bên cảnh sát", Chuyên gia Yusuf của Bộ giáo dục Indonesia nói.

Trong khi đó, cô Anya Filla Dwehus người Australia, giáo viên tiếng Anh đã dạy 18 năm tại Trung Quốc cho biết việc xin giấy tờ làm giáo viên tại Trung Quốc rất khó do luật lệ quá chặt.

"Trong khi một số giáo viên thực sự có trình độ thì nhiều người không hề có kiến thức sư phạm và việc dạy tiếng Anh chỉ là một công việc để họ kiếm sống", cô Dwehus bức xúc.

Cô Anya Filla Dwehus

Tân hoa xã cho biết một giáo viên tiếng Anh nước ngoài nếu làm theo đúng thủ tục sẽ mất khoảng 4 tháng để có thể làm việc tại Trung Quốc. Những giáo viên này ngoài bằng thạc sĩ cần 2 năm kinh nghiệm giảng dạy hoặc bằng cấp dạy học tương đương. Dẫu vậy, hiện vẫn chưa có một quy định hiện hành bằng văn bản nào về quy trình cũng như tiêu chuẩn dạy học của các giáo viên nước ngoài.

Báo cáo của hãng Education First cho thấy Châu Á là khu vực thứ 2 trên thế giới có độ phổ biến tiếng Anh không phải ngôn ngữ mẹ đẻ, chỉ đứng sau Châu Âu. Khảo sát của hãng cũng cho thấy việc học tiếng Anh hiệu quả ảnh hưởng đến xếp hạng trong Chỉ số phát triển con người (HDI) của Liên Hiệp Quốc, vốn đo lường tiêu chuẩn sống cũng như thành tựu phát triển kinh tế.

Việc phát triển kinh tế kích thích môi trường học tiếng Anh khi các bậc phụ huynh coi việc học ngoại ngữ là chìa khóa quan trọng cho thành công của sự nghiệp con cái.