Quả phật thủ không chỉ để bàn thờ ngày Tết cho đẹp mà còn là thuốc chữa bệnh được Đông y coi trọng

Từ nhiều năm trở lại đây, bên cạnh mâm ngũ quả truyền thống với chuối, quất... điểm tô, quả phật thủ cũng vô cùng được ưa chuộng. Theo quan niệm xưa, hình dáng như bàn tay Phật của quả phật thủ được cho rằng có thể che chở, bảo vệ cho gia đình được bình an. Ngoài ra, phật thủ còn được trưng với mong muốn gia đình gặp nhiều may mắn trong năm mới, sung túc, ấm no, khỏe mạnh. Không chỉ vậy, nhiều người còn cho rằng phật thủ còn ẩn chứa 3 ý nghĩa quan trọng "phúc - lộc - thọ".

Quả phật thủ có tên khoa học là Citrus medica var. sarcodactylis và thuộc chi Cam chanh. Phật thủ có nguồn gốc từ Trung Quốc và Nhật Bản, nó cũng được trồng phổ biến ở Việt Nam. Phật thủ thuộc cây thân gỗ nhỏ, có thể phát triển đến 2 - 2.5m và cành có gai cứng, nhọn và ngắn.

Không đơn giản là một loại trái cây ăn quả có mẫu mã đẹp, quả phật thủ còn được Đông y vô cùng coi trọng vì khả năng chữa bệnh tuyệt vời. Theo cựu đại tá, lương y đa khoa Bùi Hồng Minh (Phó Chủ tịch Hội Đông y Ba Đình, Hà Nội), trong Đông y, phật thủ vị cay, đắng, chua, tính ấm, có tác dụng chỉ thống, hóa đàm, dùng chữa các chứng ăn không tiêu, đầy bụng, đau dạ dày, đau gan, cổ họng nghẹn tắc, ngực tức đầy, mạng sườn trướng đau...

Phật thủ còn có tác dụng giải trừ sự co thắt cơ trơn, hạ huyết áp, cắt cơn hen và tăng cường chức năng tiêu hóa. Phật thủ chứa nhiều vitamin C, đường, acid hữu cơ, dầu chanh, glycozit, dùng làm thuốc thơm điều hòa khí.

Nghiên cứu của y học hiện đại ghi nhận, phật thủ chữa được tính truyền nhiễm của bệnh viêm gan trẻ em. Trong bách khoa "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của GS Đỗ Tất Lợi có ghi, phật thủ dùng ngày 3-6g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột. Phật thủ rửa sạch, thái thành phiến, phơi khô ngâm với rượu, uống trước bữa ăn, có tác dụng chữa tỳ vị rất tốt.

Thông thường, phật thủ được sử dụng làm thuốc phải hái khi vỏ còn xanh hoặc ngả vàng, thái lát dọc phơi khô (phật thủ phiến) và bảo quản trong bình kín. Trong dịp Tết Nguyên Đán, người người nhà nhà mua phật thủ để trưng bày cho một năm mới an yên, tài lộc sum vầy. Sau đó không để bàn thờ nữa cũng đừng vội vứt đi, loại quả này hoàn toàn có thể được tận dụng làm thuốc chữa bệnh. Đáng nói, có rất nhiều chứng bệnh thường gặp vào dịp Tết mà phật thủ có thể chữa khỏi, trong khi công đoạn làm thuốc lại vô cùng giản đơn.

Phật thủ có thể làm thuốc chữa những bệnh nào?

Theo lương y Bùi Hồng Minh, nếu sau khi hóa vàng, gia chủ muốn dỡ bỏ mâm ngũ quả, hạ phật thủ xuống hoặc đơn giản là mua phải phật thủ có dáng vẻ chưa ưng mắt không muốn trưng bày ban thờ nữa đều có thể tận dụng làm thuốc chữa bệnh. Thuốc chế từ quả phật thủ có thể chữa được những bệnh thường gặp sau vào dịp Tết:

Chữa bệnh đường tiêu hóa:

- Chán ăn, không tiêu, ngực sườn trướng đau, buồn nôn, nhiều đờm, đau mỏi lưng: quả phật thủ 30g, rượu 5 lít. Phật thủ thái nhỏ để ráo nước ngâm rượu. Cứ 5 ngày có thể lấy ra uống, mỗi lần 15 - 20ml vào trước bữa cơm chiều.

- Cách làm: Quả phật thủ 50g thái mỏng rồi hong gió cho khô, xuyên tiêu 12g, sa nhân 12g, tiểu hồi hương 12g. Tất cả tán bột, hoà nước sôi để ấm rồi uống. Ngày 2 lần.

- Kiện tỳ, trợ tiêu hoá: 15g gạo, 100g đường phèn. Nấu phật thủ lấy nước rồi nấu cháo ăn vào các buổi sáng.

- Đau bụng do lạnh: Phật thủ khô 15g, gạo rang 30g. Sắc uống ngày 3 lần.

- Ợ hơi: Vỏ quả phật thủ tươi ướp đường nhằn ít một rồi nuốt.

- Viêm loét dạ dày - hành tá tràng: Rễ cây phật thủ 30g nấu với dạ dày lợn lượng đủ dùng nấu chín ăn.

- Chữa đau gan và dạ dày: Quả phật thủ tươi 10g, thanh bì 6g, sắc nước uống. Hoặc hoa phật thủ 10g, hương phụ 10g, ô dược 6g, sa nhân 15g, bạch thược 15g, cam thảo 3g, sắc nước uống.

Chữa bệnh đường hô hấp:

- Ho suyễn, nhiều đờm, khó thở: Quả phật thủ 9 - 15g, vỏ củ gừng (khương bì) 5 - 9g, lá hoắc hương 9g. Sắc lấy nước uống.

- Viêm amidan: Hoa phật thủ 10g, hoa hồng 10g, hoa tường vi 10g, hoa mai 6g. Sắc nước ngậm, súc miệng hoặc uống.

- Chữa viêm phế quản mạn tính: Phật thủ tươi 1 - 2 quả thái nhỏ để vào cái bát to với lượng đường mạch nha vừa dùng, đun cách thủy cho đến khi phật thủ chín nhừ. Dùng trong 3 tuần, mỗi lần ăn một thìa to.

Chữa ho sốt:

Phật thủ 10 - 15g, gạo tẻ 60 - 80g. Nấu phật thủ và lấy nước bỏ bã, nấu với gạo tẻ. Khi cháo chín cho thêm đường trắng khuấy đều, đun sôi. Dùng cho các trường hợp sốt ho, đau tức vùng ngực do tràn dịch màng phổi.

Giải rượu:

Đây là kinh nghiệm của dân gian để trị giã rượu rất tốt trong những ngày Tết. Lấy 30g phật thủ tươi sắc lên rồi cho người đang say rượu uống sẽ giúp người say không bị đau đầu mà còn rất tỉnh táo. Nếu kết hợp nước phật thủ với nước chanh pha đường sẽ càng tốt.

Chuyên gia tiết lộ thêm, ngoài việc làm thuốc cực hữu ích dịp Tết, phật thủ có thể được chế biến thành mứt ăn trong Tết thay cho mứt dừa, mứt gừng. Hoặc, phật thủ đem nấu cháo bằng cách nấu quả lấy nước nấu cháo, bỏ bã đi. Ngoài ra, phật thủ cũng có thể đem chế biến thành những món ăn nấm và phật thủ, phật thủ hầm trái cây... đều giúp chữa ngán dịp Tết lại vô cùng ngon miệng, bổ dưỡng.

Mặc dù vậy, lương y Bùi Hồng Minh nhấn mạnh, khi dùng quả phật thủ để làm thuốc cần hết sức thận trọng. "Để quả đẹp, không bị sâu không tránh được việc người bán phải phun lượng lớn thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật. Do đó để làm thuốc từ loại quả này phải biết rõ nguồn gốc, xuất xứ, không được tự ý dùng làm thuốc khi không rõ nguồn hàng có an toàn hay không", chuyên gia nhấn mạnh.