Đồng sáng lập Alibaba Jack Ma từng là gương mặt "bất khả chiến bại" của giới công nghệ Trung Quốc.

Thẳng thắn và khoa trương, doanh nhân này có mặt ở khắp mọi nơi, từ trên các trang báo, hội nghị cho đến các sự kiện nổi bật của công ty. Ông cũng là người hiểu biết và hướng ngoại, từng thoải mái trình diễn nhảy phong cách Michael Jackson trước hàng nghìn người.

Ma quyến rũ hàng triệu người trên toàn cầu với cách làm việc đối lập với giới doanh nhân Trung Quốc điển hình, những người luôn có xu hướng rập khuôn và khép kín.

Sau khi đụng độ với các cơ quan quản lý Trung Quốc, Ma đã biến mất khỏi tầm mắt công chúng vào cuối năm 2020 và công ty của ông cũng phải đón nhận những biện pháp trừng phạt về hoạt động kinh doanh.

Kể từ ngày thoái ẩn, doanh nhân này ít xuất hiện hơn. Nơi ở và những dự định của Ma trở thành chủ đề bàn tán của công chúng, trên truyền thông và mạng xã hội.

Trong một động thái bất ngờ, có vẻ như Ma đang ra mắt một phiên bản mới của chính mình, cái mà chúng ta có thể gọi là Jack Ma 3.0.

Jack Ma 1.0: Giáo viên chuyển hướng sang công nghệ

Thật dễ hiểu tại sao Ma lại nổi tiếng ở cả Mỹ và Trung Quốc. Là một câu chuyện từ nghèo khó vươn lên giàu có kinh điển, cuộc đời của Ma gây tiếng vang lớn với công chúng.

Jack Ma tên khai sinh là Mã Vân, sinh ra trong một gia đình nghèo ở Hàng Châu, Trung Quốc.

Ông không phải là người có thành tích xuất sắc ở trường. Thậm chí, Ma đã trượt kỳ thi tuyển sinh đại học hai lần trước khi vượt qua lần thứ ba để vào Học viện Sư phạm Hàng Châu.

Sau khi tốt nghiệp đại học năm 1988, ông nộp đơn xin việc vào hàng tá nơi nhưng bị từ chối liên tiếp, trong đó có cả KFC - trước khi được thuê làm giáo viên tiếng Anh.

Ma nói rằng ông yêu thích công việc của mình nhưng chỉ được trả 12 USD/tháng. Ông cũng tỏ ra cởi mở về những thất bại đã gặp phải trong suốt sự nghiệp.

"Khi còn là một cậu bé - kể cả cho đến hiện tại - tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ ở đây. Khi nhìn lại, mọi vấn đề gặp phải ngày còn trẻ đều giúp ích cho tôi", Ma nói tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ năm 2018.

Ông bắt đầu kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ dịch thuật vào năm 1994 và sau chuyến công tác tới Mỹ vào năm 1995, ông thành lập doanh nghiệp kỹ thuật số vào những ngày đầu của thời kỳ Internet.

Công việc kinh doanh đầu tiên – China Pages – thất bại, nhưng ông đã tập hợp được một nhóm gồm 17 người bạn vào năm 1999 để thành lập Alibaba. Trang web mà họ ra mắt cho phép các nhà xuất khẩu niêm yết sản phẩm trực tiếp trên nền tảng, đưa Trung Quốc bước vào kỷ nguyên thương mại điện tử.

Mặc dù được ghi nhận là doanh nhân internet thành công nhất trong thế hệ, ông đã thành lập Alibaba mà không có kiến thức nào về tiếp thị hay máy tính.

Nhưng khởi đầu là một giáo viên đã dạy ông cách tập hợp đội nhóm, xác định và trau dồi tài năng, giao phó công việc và vạch ra phương hướng cho Alibaba.

"Ông ấy giống một giáo viên hơn là một nhà quản lý", Brian Wong, nhân viên thứ 52 của Alibaba, nói với Business Insider về phong cách quản lý của Ma.

Wong đã làm việc gần hai thập kỷ tại Alibaba trong ba nhiệm kỳ làm việc riêng biệt – từ 1999 đến 2020. Gần đây nhất, ông là phó chủ tịch tập đoàn của công ty và là cố vấn cho một đơn vị của Alibaba tập trung vào giáo dục và đào tạo.

Jack Ma 2.0: Giám đốc điều hành Big Tech sắp mãn nhiệm

Là doanh nhân internet, Ma đóng vai trò then chốt trong việc điều hành công ty và sức hút của ông đã mang về được nhiều sự hỗ trợ khi cần thiết.

"Ông ấy là bậc thầy trong cách truyền đạt khát vọng chung mà rất nhiều người có thể tìm được sự đồng cảm", Wong nói.

Ma thành lập Alibaba.com vào tháng 6/1999. Vào tháng 10, công ty đã huy động được 5 triệu USD từ gã khổng lồ Phố Wall Goldman Sachs và 20 triệu USD khác từ nhà đầu tư công nghệ Nhật Bản SoftBank.

Văn hóa làm việc tại Alibaba rất căng thẳng nhưng Ma nổi tiếng là người duy trì cảm giác vui vẻ. Vào đầu những năm 2000, khi thành lập nền tảng mua sắm Taobao, ông đã yêu cầu nhóm của mình trồng cây chuối trong giờ giải lao để tăng thêm năng lượng.

Alibaba bùng nổ trong những năm 2000 tại Trung Quốc. Đến giữa những năm 2010, Ma bắt đầu mơ ước vượt ra ngoài đại lục.

Năm 2014, Alibaba bắt đầu giao dịch tại sàn chứng khoán New York, đưa Ma trở thành người giàu nhất châu Á vào cuối năm đó với khối tài sản ước tính 25 tỷ USD.

"Điều tôi đang nghĩ đến là làm thế nào chúng ta có thể biến Alibaba thành nền tảng cho doanh nghiệp nhỏ toàn cầu", Ma nói với nhà báo Charlie Rose tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos năm 2015.

Bản thân Ma đã ủng hộ những tên tuổi lớn nhất trong lĩnh vực kinh doanh, công nghệ và chính phủ trên toàn cầu - từ Bill Gates và Giám đốc điều hành Softbank Masayoshi Son cho đến cựu tổng thống Donald Trump.

Nhưng có một vấn đề: Ma bắt đầu có những quan điểm bất đồng với các cơ quan quản lý ngân hàng Trung Quốc và những lời trích của ông vào tháng 10/2020 đã khiến công ty bị trừng phạt. Điều xảy ra tiếp theo là một khoảng thời gian dài mà trong mắt công chúng, ông trở nên vô hình.

Jack Ma 3.0: Ông trùm nông nghiệp công nghệ cao

Ma đã nghỉ hưu ở Alibaba được khoảng một năm từ khi ông biến mất.

Dù đang ở ẩn nhưng Ma vẫn bận rộn. Trong hai năm qua, ông đã xuất hiện tại nhiều viện nghiên cứu chuyên về nông nghiệp công nghệ cao trên khắp thế giới.

Vào tháng 10/2021, Ma đến Tây Ban Nha để học về nông nghiệp và công nghệ liên quan đến vấn đề môi trường. Ông cũng đã đến Hà Lan, Nhật Bản và Thái Lan để nghiên cứu công nghệ nông nghiệp.

Vào tháng 5, Đại học Tokyo thông báo rằng Ma sẽ đảm nhận vị trí giảng dạy đồng thời nghiên cứu sản xuất nông nghiệp và thực phẩm bền vững.

Vào tháng 1, ông đến Thái Lan và ăn tối với Supakit Chearavanont, chủ tịch của Charoen Pokphand Group, một nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi lớn.

Sự nhạy bén kinh doanh của ông dường như cũng đã quay trở lại - hoặc có lẽ nó chưa bao giờ biến mất.

Theo truyền thông, vào tháng 11, Ma đã thành lập một công ty có tên là "Hangzhou Ma's Kitchen Food". Theo South China Morning Post, công ty này tham gia kinh doanh thực phẩm đóng gói sẵn, chế biến và bán lẻ các sản phẩm nông nghiệp.

Ma vẫn chưa công khai nói về lý do tại sao ông chuyển sang làm nông nghiệp. Nhưng theo Wong, nhà lãnh đạo công nghệ này luôn rung động trước cách nền kinh tế kỹ thuật số giúp kết nối cộng đồng nông thôn với các cơ hội phát triển. Quỹ của Ma cũng hỗ trợ các nhà giáo dục ở những cộng đồng như vậy.

Do đó, nông nghiệp là sự mở rộng nhận thức của Ma rằng có những vấn đề như biến đổi khí hậu, khan hiếm và bất bình đẳng cần được giải quyết, trong đó công nghệ là động lực, Wong nói.

Ma dường như đã nói rõ những suy nghĩ tương tự trong một bài phát biểu video mà ông gửi tới các giáo viên nông thôn vào tháng 8.

Lời nói cho thấy mặc dù ông có thể đang hướng sự chú ý sang một lĩnh vực mới, nhưng khuynh hướng kinh doanh từ xưa đến nay vẫn còn đó.

"Tôi nhận thấy rằng một nơi làm nông nghiệp tốt không nhất thiết phải là nơi có nguồn tài nguyên tốt, mà là nơi có tư duy độc đáo và con người có trí tưởng tượng", nhà sáng lập Alibaba cho biết. "Khu vực nông thôn cần công nghệ, nhưng tôi cho rằng tư duy độc đáo và khả năng sáng tạo cũng là yếu tố rất quan trọng".