Một ngày Chủ nhật tháng 11, Alani Murrieta (20 tuổi, Phoenix, Hoa Kỳ) bắt đầu cảm thấy ốm và rời khỏi chỗ làm sớm. Theo lời kể của gia đình và bạn bè cô trên các phương tiện truyền thông địa phương và BuzzFeed News, mặc dù không có bệnh lý nền nhưng sức khỏe của cô giảm sút với tốc độ đáng sợ. Ngày hôm sau, cô đến một phòng khám cấp cứu và được chẩn đoán mắc bệnh cúm. Sau khi được kê thuốc kháng virus Tamiflu, cô về nhà nghỉ ngơi. 

Tuy nhiên, đến sáng thứ Ba, cô khó thở, khạc ra máu và phải đưa đến bệnh viện cấp cứu. Kết quả chụp X-quang cho thấy Alani Murrieta bị viêm phổi. Các bác sĩ đã cho Murrieta dùng kháng sinh tiêm tĩnh mạch và trong quá trình chuyển đến phòng chăm sóc đặc biệt thì tim cô ngừng đập. Họ đã cố gắng hồi sức nhưng cô gái trẻ đã mãi mãi ra đi chỉ một ngày sau khi được chẩn đoán mắc bệnh cúm.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tại Mỹ, mỗi mùa cúm có khoảng 8% dân số mắc bệnh. Hầu hết mọi người đều khỏi bệnh, nhưng hàng nghìn người chết mỗi năm vì cúm mùa. Trong thập kỷ qua, đã có từ 21.000 đến 51.000 ca tử vong do cúm mỗi mùa, ngoại trừ năm 2020-2021 khi hoạt động của bệnh cúm thấp bất thường.

Chính xác thì “cái chết liên quan đến cúm” là gì? Cúm giết người như thế nào? 

Câu trả lời ngắn gọn và đáng sợ là trong hầu hết các trường hợp, cơ thể "tự giết chính nó" bằng cách cố gắng tự chữa lành. Bác sĩ Amesh Adalja, một bác sĩ chuyên khoa bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm An ninh Y tế Đại học Johns Hopkins, cho biết: "Sự hiện diện của virus không phải là thứ duy nhất giết chết bạn. Một bệnh truyền nhiễm luôn có sự tương tác phức tạp với vật chủ của nó".

Sau khi xâm nhập vào cơ thể người nào đó - thường là qua mắt, mũi hoặc miệng - virus cúm bắt đầu chiếm đoạt các tế bào của con người trong mũi và họng để tạo ra các bản sao của chính nó. Số lượng virus áp đảo kích hoạt phản ứng mạnh mẽ từ hệ thống miễn dịch, hệ thống này sẽ gửi các tiểu đoàn bạch cầu, kháng thể và các phân tử gây viêm để loại bỏ mối đe dọa. Các tế bào T tấn công và phá hủy các mô chứa virus, đặc biệt là ở đường hô hấp và phổi, nơi virus có xu hướng bám vào. 

Ở hầu hết người lớn khỏe mạnh, quá trình này hiệu quả và họ hồi phục trong vòng vài ngày hoặc vài tuần. Nhưng đôi khi phản ứng của hệ thống miễn dịch quá mạnh, phá hủy quá nhiều mô ở phổi đến mức chúng không còn cung cấp đủ oxy cho máu, dẫn đến tình trạng thiếu oxy và tử vong.

Trong các trường hợp khác, không phải bản thân virus cúm gây ra phản ứng miễn dịch quá mức và có khả năng gây tử vong mà là do nhiễm trùng thứ phát xuất hiện khi hệ thống miễn dịch đang bị quá tải. Thông thường, vi khuẩn - thường là một loài Streptococcus hoặc Staphylococcus - gây nhiễm trùng phổi. Nhiễm trùng do vi khuẩn ở đường hô hấp có thể lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể và máu, thậm chí dẫn đến sốc nhiễm trùng: phản ứng viêm toàn thân, đe dọa tính mạng, tấn công nhiều cơ quan.

Ảnh minh họa

Dựa trên các nghiên cứu khám nghiệm tử thi, Kathleen Sullivan, trưởng Khoa Dị ứng và Miễn dịch học tại Bệnh viện Nhi Philadelphia, ước tính khoảng một phần ba số người chết vì các nguyên nhân liên quan đến cúm chết vì virus áp đảo hệ thống miễn dịch; một phần ba chết vì phản ứng miễn dịch với nhiễm khuẩn thứ phát, thường là ở phổi; và một phần ba còn lại chết do suy một hoặc nhiều cơ quan khác.

Ngoài viêm phổi do vi khuẩn, các biến chứng cũng là nguyên nhân dẫn đến tử vong liên quan đến bệnh cúm

Giáo sư, Tiến sĩ Akiko Iwasaki tại Đại học Yale, điều tra viên của Viện Y khoa Howard Hughes, cho biết, mọi người có thể chết vì cúm theo nhiều cách. Virus cúm có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho một loạt các cơ quan trong cơ thể, bao gồm phổi, tim, não và hệ thống miễn dịch tổng thể, dẫn đến một loạt biến chứng. 

Các biến chứng đe dọa tính mạng từ bệnh cúm bao gồm:

Viêm phổi: Viêm phổi là một biến chứng nguy hiểm của cúm. Virus cúm có thể xâm nhập trực tiếp vào phổi, gây ra viêm phổi do virus, khiến các túi khí của phổi chứa đầy mủ. Ngoài ra, bằng cách làm hỏng các tế bào lót đường hô hấp, virus có thể mở đường cho vi khuẩn trong cơ thể phát triển quá mức, gây viêm, có thể bao gồm cả viêm phổi do vi khuẩn.

Hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS): Viêm phổi nặng cũng có thể gây ra ARDS khiến phổi tích tụ chất lỏng, trở nên cứng và không thể giãn nở tốt.

Viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim cấp tính: Cúm không chỉ ảnh hưởng đến phổi mà còn ảnh hưởng đến tim. Những tình trạng này có thể ảnh hưởng đến khả năng bơm máu của tim và làm gián đoạn nhịp điệu của nó, đôi khi dẫn đến tử vong.

Viêm não: Trong một số trường hợp hiếm hoi, cúm cũng có thể dẫn đến viêm não, hoặc sưng não. Tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng bao gồm co giật, hôn mê và tử vong.

Nhiễm trùng huyết: Cúm cũng có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết, một phản ứng miễn dịch đe dọa tính mạng, trên toàn cơ thể. Virus cúm có thể tự kích hoạt phản ứng miễn dịch này, nhưng chúng cũng có thể cho phép vi khuẩn xâm nhập vào máu bằng cách phá vỡ các mô trong cơ thể.

Ai có nguy cơ tử vong do cúm cao hơn?

Người lớn tuổi (trên 65 tuổi), trẻ nhỏ, người mắc bệnh mãn tính và phụ nữ mang thai là những đối tượng dễ bị biến chứng cúm với nguy cơ tử vong cao hơn. Nguyên nhân chính là tình trạng của hệ thống miễn dịch của họ kém hơn.

Người lớn tuổi: Trải qua sự lão hóa - về cơ bản là lão hóa sinh học - dẫn đến sự suy giảm chức năng tế bào cản trở hệ thống miễn dịch.

Phụ nữ mang thai: Hệ thống miễn dịch làm giảm khả năng phòng thủ của nó để không tấn công thai nhi đang phát triển.

Trẻ nhỏ: Hệ thống miễn dịch của trẻ nhỏ chưa từng gặp nhiều vi trùng trước đây nên chưa có nhiều "kinh nghiệm" đối phó với bệnh.

Người mắc các bệnh mãn tính: Các bệnh mãn tính - chẳng hạn như hen suyễn, bệnh thận, HIV/AIDS và ung thư - làm tăng nguy cơ biến chứng cúm bằng cách ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch hoặc hô hấp, hoặc cả hai.

Rất may, vắc-xin cúm có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng cúm nặng và các biến chứng có thể gây chết người của bệnh. Đối với những người bị nhiễm cúm nặng, các phương pháp điều trị như dùng thuốc Tamiflu có thể làm giảm đáng kể nguy cơ tử vong nếu được cung cấp nhanh chóng nhưng cần được sử dụng dưới sự chỉ định của bác sĩ. 

T/h