Tân Hóa là một thung lũng rộng lớn, bao vây tứ bề là những dãy núi đá vôi dựng lô nhô, trùng điệp. Điều lạ nhất của Tân Hóa là về mùa lũ lụt. Khi đó nước lũ dâng lên ngập tràn tất cả, biến thung lũng và những dãy núi lô nhô thành một... vịnh Hạ Long giữa rừng xanh. Hang động Tú Làn nằm trong các dãy núi đá vôi này.
Thử thách sức lực và lòng kiên trì
Khác với hệ thống hang động ở vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (trên địa bàn huyện Bố Trạch), hệ thống hang động Tú Làn nằm khá thấp, được đan xen bởi nhiều dòng suối, sông luôn đầy ắp nước chảy. Những dòng chảy tưởng chừng bất tận, luồn lách đầy bí ẩn giữa rừng núi đá hùng vĩ của đại ngàn Trường Sơn, có nơi đâm thẳng vào cửa hang và mất hút trong bóng tối bí hiểm.
Từ Phong Nha, chúng tôi theo đường Hồ Chí Minh nhánh đông ngược ra phía bắc để đến xã Tân Hóa. Tháng 4 đến tháng 6, hai bên đường vào xã bạt ngàn ruộng bắp xanh mướt, rồi bắp chín hạt trở thành những mảng ruộng vàng ươm vì nắng xen giữa những mảng xanh ngát của cây rừng. Cảnh sắc quá đỗi nên thơ, trải dài theo hai bên con đường vào trung tâm xã khiến chúng tôi nao lòng.
Vào Tú Làn, chúng tôi phải băng qua nhiều khu rừng, lội qua nhiều con suối, có đoạn lại phải dắt nhau bơi trong hang tối. Mỗi chuyến đi như thế này chúng tôi mang theo đầy đủ trang bị đi rừng như quần áo, balô chuyên dụng, mũ gắn đèn led chiếu sáng, găng tay dùng leo núi đá, cầm dây thòng xuống hang động...
Trải nghiệm bắt đầu từ những dòng nước hiền hòa, lắt léo chảy qua các gộp đá hay dãy núi đá giữa một vùng bằng phẳng. Tiếp theo là những vách đá cheo leo và hiểm trở, những gờ đá nhọn sắc được mài giũa bởi gió, nước và thời gian hàng trăm triệu năm, như thách thức sức lực và sự kiên trì của mọi người.
Tú Làn không phải là một tour du lịch dễ và vào đó chỉ có một đường đi. Vì vậy ở những điểm nguy hiểm hoặc quá khó đi, dù được gia cố thêm các vật dụng hỗ trợ như thang, ván gỗ… Nhưng tất cả vẫn phụ thuộc vào sự khéo léo của mỗi người.
Đường đi vào Tú Làn cũng có nét riêng: cứ hết một đoạn lội suối lại đến một lần leo núi. Và cứ một lần ướt hết quần áo lại đến một lần được hong khô bởi nắng, gió và leo vách đá.
Sự kỳ ảo của đá
Trong các hang động của Tú Làn, nhiều khối đá có mặt phẳng lì như bàn, cứ tưởng như đã có ai đó chế tác mà thành. Có những khoảnh thạch nhũ hình bầu dục quây lại như một hồ bơi, xung quanh có vô số tảng đá hình thù kỳ lạ khiến nhiều người liên tưởng đến hồ tắm của tiên nữ giáng trần đầy cổ tích. Những trải nghiệm như thế này, dù chỉ một lần trong đời, thật khó mà quên được.
Điểm dừng cuối cùng trong tuyến du lịch này là một hang khô có vòm rất rộng, với hai cửa lớn liền nhau nên ánh sáng mặt trời rọi sâu vào bên trong, thấy được thạch nhũ, hốc đá... với muôn hình vạn trạng.
Qua nhiều triệu năm vận động địa chất còn tạo nên vô số viên cuội tròn xoe, nhẵn thín như bi, hay các phiến đá đen có họa tiết như được vẽ lên. Nhiều mạch đá như được phủ nhũ óng ánh và các cột thạch nhũ lấp lánh như có đính kim sa…
Thú vị nhất của tour du lịch này là vừa leo núi, cắt rừng vừa được bơi lội trên sông suối trong lòng hang tối om, hoặc chỉ le lói ánh đèn led. Trên đường vào Tú Làn phải bơi qua năm chặng trong hang động như vậy. Sau đó là những vòm hang cao vút, lòng hang luôn biến đổi theo độ cao thấp, rộng hẹp khiến mọi người đi từ ngạc nhiên đến sự thích thú vô cùng.
Có chỗ lòng hang rộng đến hàng trăm mét, có nước chảy bên trong hiền hòa cứ như một bể bơi khổng lồ. Có chỗ hang siết hẹp lại, đầy đá tảng nhấp nhô, trơn tuột. Muốn khỏi ngã phải dò dẫm từng bước chân thật chắc trên đá đầy rêu phong.
Vào hang nước, thật thú vị biết bao khi thả mình trôi lững lờ trong dòng nước trong văn vắt, mát lạnh vì núi đá vôi. Hoặc dùng đèn rọi ánh sáng lên vách hang, trần hang và ngắm nhìn thạch nhũ kỳ ảo, rồi mặc sức thả đầu óc vào những liên tưởng về hình thù của đá...
Trước khi kết thúc chuyến đi, chúng tôi lao mình xuống dòng suối sâu, nước xối xả đổ xuống như massage cho đôi cẳng chân đã nhức mỏi vì lội suối trèo núi, cảm giác tuyệt vời.
