Tại TP Hatay, miền Nam Thổ Nhĩ Kỳ, những tòa nhà bị hư hại nặng nề trong trận động đất xảy ra hôm 6-2 vẫn đang được phá dỡ. Đội phá dỡ di chuyển những đống gạch vụn còn sót lại, tạo ra những đám mây bụi bao phủ thành phố.
Một số trẻ em đi bộ qua đống đổ nát để tìm chỗ chơi bóng đá. Khi thở, trẻ em có khả năng hít phải "kẻ giết người thầm lặng": Amiăng (asbestos).
Nguy cơ amiăng tăng cao hậu động đất
Theo điều tra của Deutsche Welle (DW), vật liệu xây dựng độc hại đã làm ô nhiễm cây trồng, đất ở khu vực nông nghiệp trọng điểm. Thực tế cho thấy một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng đang diễn ra.
Một nhóm chuyên gia từ Phòng Kỹ sư Môi trường Thổ Nhĩ Kỳ thu thập các mẫu bụi ở TP Hatay, sau đó Phòng thí nghiệm và Kỹ thuật AGT Vonka (phòng thí nghiệm được quốc tế công nhận) phân tích. Cuộc điều tra cho thấy sự hiện diện của amiăng.
Các đội vẫn đang thực hiện việc phá dỡ những tòa nhà bị hư hại trong trận động đất hồi tháng 2, khiến hàng chục ngàn người thiệt mạng. Ảnh: DW
Các chuyên gia y tế công cộng nói với DW rằng những người sống trong khu vực bị động đất, bao gồm hàng ngàn trẻ em, có nguy cơ nghiêm trọng mắc bệnh ung thư phổi và thanh quản liên quan đến amiăng. Ung thư trung biểu mô (Mesothelioma), một loại ung thư đặc biệt nguy hiểm, cũng là một hệ lụy khác từ các chất độc phát tán sau trận động đất.
Bác sĩ Özkan Kaan Karadag (chuyên về sức khỏe cộng đồng và bệnh nghề nghiệp) cho biết: "Trong những năm tới, chúng ta có thể phải đối mặt với cái chết của hàng chục ngàn người còn rất trẻ do ung thư trung biểu mô".
Từng được ca ngợi là vật liệu kỳ diệu với nhiều công dụng đa dạng, amiăng hiện được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào loại "chất gây ung thư". Thế nhưng, vật liệu này vẫn được tìm thấy trong nhiều tòa nhà ở Thổ Nhĩ Kỳ được xây dựng trước lệnh cấm bán amiăng vào năm 2010, dù con số chính xác vẫn chưa rõ ràng.
Khi những vật liệu này (thường được tìm thấy trên mái nhà, tường và vật liệu cách nhiệt) bị hỏng, amiăng có thể vỡ vụn đến kích thước cực nhỏ và bay vào không khí, lan truyền theo gió.
Mẫu bụi lấy từ lá cây ô liu cho kết quả xét nghiệm dương tính với amiăng. Ảnh: ÇMO
Nỗ lực giải quyết mối đe dọa
Trận động đất ngày 6-2 phá hủy 100.000 tòa nhà ở 11 thành phố tại Thổ Nhĩ Kỳ, trong đó có Hatay. Hơn 200.000 ngôi nhà khác bị hư hại nặng nề.
Liên Hiệp Quốc ước tính trận động đất, cùng với trận động đất nhỏ hơn hai tuần sau đó, để lại khoảng 116 - 210 triệu tấn đống đổ nát. Lượng rác thải này có thể bao phủ một khu vực có diện tích gần gấp đôi của khu Manhattan của TP New York - Mỹ.
Công nhân vẫn đang phá hủy các tòa nhà bị hư hại và loại bỏ các mảnh vụn. Họ thường không đeo khẩu trang hoặc đồ bảo hộ. Đôi lúc họ cũng không tìm cách ngăn bụi phát tán, chẳng hạn như phun nước.
Những cảnh báo của nhiều tổ chức như Liên minh Kỹ sư và Kiến trúc sư Thổ Nhĩ Kỳ về những rủi ro sức khỏe cộng đồng do hoạt động phá hủy bừa bãi, loại bỏ mảnh vụn và xử lý chất thải sau trận động đất bị phớt lờ.
Đáp lại những cảnh báo này, vào tháng 6, ông Mehmet Emin Birpinar (Thứ trưởng Bộ Môi trường, Đô thị hóa và Biến đổi Khí hậu Thổ Nhĩ Kỳ thời điểm đó) khẳng định trên mạng xã hội rằng không có amiăng trong không khí.
Theo các chuyên gia y tế, hàng ngàn trẻ em ở vùng động đất có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi khi bước sang tuổi ba mươi. Ảnh: DW
Thế nhưng, kết quả phân tích 45 mẫu từ sáu khu dân cư khác nhau ở Hatay mâu thuẫn với tuyên bố trên. DW cho biết 16 mẫu được lấy ngẫu nhiên (bao gồm cả bụi thu thập từ phần đỉnh lều của những người mất nhà cửa do động đất, cũng như từ lá, trái cây, đất và đống đổ nát) có chứa amiăng.
Ở Gaziantep, cách Hatay 200 km, DW đã lấy mẫu bụi từ nóc chiếc xe mà họ thuê. Mẫu xét nghiệm dương tính với amiăng. Các chuyên gia nói với DW rằng điều này cho thấy vật liệu dạng sợi này có thể bám vào các phương tiện và di chuyển quãng đường dài như thế nào.
Cậu bé Limar Yunusoglu, 15 tuổi, kể rằng anh trai đang bị bệnh. Yunusoglu nói: "Anh trai bị bệnh vì bụi. Gia đinh em đưa anh ấy đến bệnh viện và họ cho anh ấy thở oxy".
Cách bờ biển khoảng 50 km, một người buôn bán than thở bụi cũng khiến anh và gia đình đổ bệnh. Trong đống đổ nát cạnh cửa hàng của anh, có rất nhiều rác thải, từ hàng điện tử đến vật liệu cách nhiệt, được cho là có chứa amiăng.
Bác sĩ Karadag nói: "Những tuyên bố cho rằng người dân không bị ảnh hưởng chỉ nhằm che đậy vấn đề".
Hiện tại, các tổ chức xã hội tại Thổ Nhĩ Kỳ nỗ lực ngăn chặn mối lo về amiăng. Hồi tháng 4, Đoàn Luật sư Hatay cùng các tổ chức môi trường và y tế đã đệ đơn kiện yêu cầu tạm dừng hoạt động phá dỡ trên địa bàn thành phố nhưng vụ việc vẫn đang chờ giải quyết sau 5 tháng.
Kỹ sư môi trường Utku Firat cho biết mối nguy hiểm có thể được giảm thiểu bằng cách loại bỏ vật liệu amiăng trước khi các tòa nhà bị phá hủy. Ông Firat nói thêm: "Các công ty phá dỡ không những không xử lý được, mà những chiếc xe tải chở đống đổ nát còn không che chắn bằng bạt".
