Những năm gần đây, độ tuổi dậy thì ngày càng thu ngắn lại. Nếu như trước đó, nữ đến 13 tuổi, nam đến 16 tuổi mới bước vào giai đoạn phát triển này, thì giờ đây độ tuổi tương ứng là 9-12 tuổi. Không những vậy, rất nhiều trường hợp trẻ dậy thì rất sớm khiến nhiều phụ huynh lo lắng.

BS BV Nhi Đồng 1 TP.HCM đang tư vấn cho phụ huynh có trẻ bị dậy thì sớm.

Dậy thì sớm có thể khiến trẻ bị thấp lùn

BS Huỳnh Thoại Loan, Trưởng khoa Nội tiết tố BV Nhi Đồng 1 TP.HCM cho biết, ở thời điểm hiện tại, trẻ gái dưới 8 tuổi, trẻ trai dưới 9 tuổi xuất hiện tình trạng dậy thì được coi là dậy thì sớm (DTS). Độ tuổi dậy thì liên quan đến nhiều yếu tố như chủng dân (châu Á, Âu, Mỹ,…), tiền sử gia đình (tuổi dậy thì của ba/mẹ) hay dinh dưỡng, tác động xung quanh.

Qua đánh giá trong quá trình thăm khám, BS Loan nhận thấy gần như tất cả các phụ huynh đưa con đến khám tại bệnh viện khi thấy ngực con phát triển quá cỡ so với bình thường, 20-25% phụ huynh phát hiện con có kinh sớm (với trẻ nữ). Ở trẻ nam thì có hai biểu hiện chính là dương vật lớn hơn bình thường và do vỡ giọng.

Tình trạng dậy thì sớm đang có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. Theo thống kê, năm 2010, tại BV Nhi Đồng 1 chỉ tiếp nhận khoảng 5-6 ca trẻ DTS nhưng nay đã lên đến 200 ca.

Như trường hợp mới đây của một bé gái bị xuất huyết âm đạo khi mới 18 tháng tuổi, người mẹ nghĩ con mình bị xâm hại nên mang đi khám nhiều nơi nhưng không tìm ra nguyên nhân. Sau đó, người mẹ nhận thấy con xuất huyết theo chu kì như chu kì kinh nguyệt mới phát hiện con DTS.

Hay một bé trai mới 3 tuổi nhưng giọng ồm như người đàn ông trung niên. Gia đình mang bé đi khám mới phát hiện có u não. Sau thời gian điều trị, đứa bé đã lấy lại giọng nói trong trẻo.

BS Huỳnh Thoại Loan cho biết trẻ dậy thì sớm có thể bị lùn.

"Khi tiếp nhận, các BS sẽ tiến hành khám lâm sàng, làm xét nghiệm nội tiết tố và có bảng đánh giá về tình trạng của trẻ. Có đến 90% trẻ nữ DTS mà không rõ nguyên nhân, tỉ lệ này ở nam là 60%, còn lại có thể do khối u lành tính vùng hạ đồi tiết ra chất kích thích khiến trẻ dậy thì sớm" – BS Loan chia sẻ.

Nói về các nguy cơ có thể xảy ra với trẻ DTS, BS Loan cho biết, vì còn quá nhỏ, trẻ sẽ không biết cách xoay xở với tình trạng của mình. Ngoài ra, việc DTS cũng có thể làm chiều cao của trẻ chậm phát triển so với bình thường, bị lùn.

Về mặt xã hội, trẻ sẽ khó hòa nhập vì nhận thấy mình khác biệt, giọng nói bỗng nhiên thay đổi, mọc râu, ngực lớn…. Tâm lý trẻ càng ảnh hưởng nếu bị bạn bè trêu chọc. Thậm chí, trẻ cũng có thể bị trầm cảm.

Có nên tiêm thuốc ngăn dậy thì sớm cho trẻ?

ThS.BS Huỳnh Thị Vũ Quỳnh, Khoa Nhi BV Đại học Y Dược TP.HCM chia sẻ, lo ngại con mình sẽ bị hạn chế chiều cao vì DTS, phụ huynh tìm nhiều cách để chữa cho trẻ. Trong số này, một số cha mẹ đưa con đến các BV hay phòng khám để tiêm thuốc ngăn ngừa DTS.

"Bác sĩ cần xác định được nguyên nhân dậy thì sớm của con là gì, bởi có thể tình trạng của trẻ là DTS trung ương (do não) hoặc DTS ngoại biên (tiếp xúc hormone sinh dục ngoại sinh, u buồng trứng, u tinh hoàn…). Việc điều trị hoàn toàn khác nhau", BS Quỳnh nói.

Theo BS Quỳnh, hiện tại cách để điều trị hiệu quả DTS trung ương ở trẻ là dùng thuốc.

"Hiện nay tại Việt Nam loại thuốc dùng để điều trị DTS là đồng vận GnRH với biệt dược là Diphereline. Trẻ sẽ được tiêm loại thuốc này mỗi tháng một lần và kéo dài đến khoảng 11-12 tuổi".

BS Quỳnh cho biết, loại thuốc này có thể gây ra tác dụng phụ là chứng loãng xương ở người lớn. Tuy nhiên ở trẻ nhỏ, ảnh hưởng này không đáng kể, có thể điều chỉnh bằng cách bổ sung canxi, vitamin D và cho trẻ chế độ vận động hợp lý. Theo các nghiên cứu, sau khi ngưng thuốc trẻ có thể có dấu hiệu dậy thì trở lại sau vài tháng. Các phụ nữ có tiền sử điều trị dậy thì sớm bằng thuốc này về sau có thể sinh sản bình thường. Tuy nhiên, chi phí cho một lần tiêm khá cao (khoảng 2 hơn triệu đồng/mũi nếu không có BHYT) nên có thể là một trở ngại cho nhiều gia đình không có điều kiện.

BS Huỳnh Thị Vũ Quỳnh cho biết thuốc tiêm ngăn DTS không ảnh hưởng đáng kể đến sức khoẻ của trẻ nên phải có chỉ định của BS.

Phụ huynh khi muốn tiêm thuốc ngăn DTS cho trẻ cần phải được thăm khám và có chỉ định của BS, bởi không phải trường hợp nào cũng cần tác động bằng thuốc, nếu trẻ không thực sự bị đe doạ chiều cao hay rối loạn tâm lý. Một số trẻ không DTS nhưng cha mẹ vẫn tiêm thuốc để trì hoãn dậy thì, mong con cao thêm, điều này hoàn toàn không đúng vì thuốc sẽ không có lợi trong những trường hợp này.

Phụ huynh nên theo sát con em mình để đưa trẻ đến BV kịp thời khi phát hiện trẻ DTS. (Ảnh minh hoạ)

BS Quỳnh cho biết thêm, cách nuôi dạy con của cha mẹ cũng ảnh hưởng đến việc DTS của trẻ. Có thể kể đến như việc cung cấp dinh dưỡng cho trẻ quá mức đi kèm với lối sống thụ động khiến trẻ bị dư cân, béo phì, đây là một trong những nguy cơ gây nên DTS. Hoặc nhiều phụ huynh cho trẻ sử dụng mỹ phẩm hay các vật dụng nhựa có chứa Biphenol A, để trẻ ăn có thực phẩm có dư lượng thuốc trừ sâu chứa DDT nhiều cũng có thể kích thích quá trình DTS.

Qua những vấn đề kể trên, BS Quỳnh khuyên các bậc cha mẹ phải nhận biết được thế nào là DTS ở trẻ để có cách xử lý kịp thời.

"Nhiều cha mẹ đến lúc thấy con có kinh nguyệt mới mang đến BS thì đã quá trễ, bởi chỉ cần xuất hiện một trong những đặc điểm như ngực to hoặc phát triển bộ phận sinh dục ngoài, trẻ mọc lông nách, lông mu, nổi mụn… trước 8 tuổi ở trẻ gái hay trước 9 tuổi ở trẻ trai thì có thể trẻ đã DTS, cần đưa trẻ đến khám ngay. Ngoài theo dõi con sát sao, cha mẹ cũng nên đồng hành với con, chia sẻ với con như một người bạn, cũng như tăng cường giáo dục giới tính cho con" – BS Quỳnh nói.