* Bài viết của mẹ Cà Chua (Trung Quốc)

Gần đây, một người bạn chia sẻ với tôi những lo lắng về việc giáo dục con trai. Ở nhà, con trai muốn làm gì, ăn gì, cô ấy ít khi can thiệp, huống hồ là lớn tiếng với con. Tuy nhiên, chồng cô lại khác, chỉ cần thấy con trai có gì không ổn là anh ấy lập tức nói không ngừng, nhiều lần khiến con tức giận và khóc.

Mỗi lần thấy cảnh này, bạn tôi đều can ngăn, nói với con: "Không sao đâu, đừng khóc, đừng để ý đến ba". Nhưng từ khi con trai lên lớp 8, cô bắt đầu nhận thấy con đã thay đổi. Con không muốn gần gũi với ba nữa, cũng chẳng nói chuyện với cô, suốt ngày đóng cửa phòng, dường như trở thành một "thiếu niên tự kỷ".

Chồng thì mắng, cô thì khuyên bảo, nhưng vấn đề vẫn không được giải quyết. "Có phải vấn đề của con là do chúng tôi giáo dục sai không?" - Bạn tôi buồn rầu nói.

Nghe xong chia sẻ của cô, tôi thực sự nghĩ đến tình huống của rất nhiều gia đình hiện nay, nơi bố mẹ có cách giáo dục khác nhau, hoặc là "cha nghiêm, mẹ hiền", hoặc là ngược lại, "mẹ nghiêm, cha hiền".

Nghiên cứu kỹ, không khó để nhận ra những nhược điểm của từng mô hình này. Hôm nay, tôi muốn nhân dịp này cùng các bạn chia sẻ và thảo luận.

"Cha nghiêm, mẹ hiền", trẻ em có nhiều nguy cơ phát triển không tốt

Trong chương trình "Phỏng vấn tâm lý", đã có một đôi vợ chồng xuất hiện, là một ví dụ điển hình của kiểu "cha nghiêm, mẹ hiền". Trong sinh hoạt hằng ngày, người chồng cảm thấy vợ mình quá chiều chuộng con trai, cái gì cũng nhượng bộ theo con. Còn người vợ lại cho rằng chồng mình quá nghiêm khắc, suốt ngày chỉ biết mắng chửi những chuyện nhỏ nhặt.

Ví dụ, khi cả gia đình ăn bánh bao, con trai đổ quá nhiều giấm, người cha liền lên tiếng nói: "Ồ, sao lại đổ nhiều giấm như vậy? Con ăn hết sao?". Khi thấy con ăn xong mà ngả đầu xuống bàn, người cha lại không chịu nổi và tiếp tục mắng: "Sao không đứng lên đi?".

Trong suốt bữa ăn ngắn ngủi, người cha lúc nào cũng có thể tìm ra lý do để chỉ trích con trai. Điều này không chỉ khiến con cảm thấy khó chịu mà cả mẹ cũng cảm thấy ông chồng quá soi mói, tỉ mỉ.

Tuy nhiên, trong quan điểm của người cha, yêu cầu nghiêm khắc như vậy là để con trai tốt hơn, nếu cứ chiều chuộng con thì sẽ không làm gì ra hồn. Anh nhận thấy rằng khi con ở với mình, làm gì cũng đều đặn và đúng quy trình, không cần phải nhắc nhở quá nhiều. Nhưng khi con ở với mẹ, con trở nên lười biếng, dựa dẫm và thích làm mọi thứ một cách cẩu thả.

Ban đầu, người mẹ nhấn mạnh rằng con trai rất rụt rè và dễ chịu khi ở với bố, nhưng sau đó cô nhận ra rằng: Sự ngoan ngoãn của con là một cách để đối phó với bố, còn với cô, con lại trở nên càng lúc càng ngang ngược và không chịu nghe lời.

Thực tế, đây là vấn đề mà rất nhiều gia đình "cha nghiêm, mẹ hiền" gặp phải. Trong quan niệm truyền thống, người ta thường cho rằng người cha phải nghiêm khắc, có uy quyền, không chiều chuộng con, còn người mẹ thì mềm mỏng, yêu thương và bao dung con cái.

Mặc dù xuất phát từ mục đích tốt, nhưng đối với trẻ em, mô hình giáo dục "một lạnh một nóng" này lại gây ra cảm giác khó chịu và bị kìm hãm.

Hãy thử tưởng tượng, một đứa trẻ đã đủ hiểu biết, sẽ cảm nhận như thế nào khi cha thì luôn nghiêm khắc, yêu cầu quá cao và lúc nào cũng cảm thấy không đủ tốt, còn mẹ thì cái gì cũng chiều theo con, để con làm gì cũng được, không bị phê phán.

Trẻ em lớn lên trong môi trường "cha nghiêm, mẹ hiền" dễ bị tổn thương bởi sự nghiêm khắc của cha, không dám đối mặt với vấn đề. Trong khi đó, sự nuông chiều và bao che của mẹ lại khiến trẻ chỉ biết trốn tránh khó khăn, không thể tự lập, tự cường.

Liệu "Mẹ nghiêm, cha hiền" có phải là sự lựa chọn tốt hơn?

Giáo sư Võ Kiến Trung từ Viện Nghiên cứu Tâm lý Phát triển, Đại học Sư phạm Bắc Kinh cho biết: Hiện nay, mô hình "mẹ nghiêm, cha hiền" ngày càng phổ biến, chủ yếu là do nhiều ông bố bận rộn với công việc, không có thời gian để giáo dục con cái. Mẹ trở thành người nghiêm khắc vì trách nhiệm giáo dục và nuôi dưỡng con cái thường rơi vào tay mẹ, khiến phụ nữ buộc phải cứng rắn khi dạy con. 

Nhà trị liệu gia đình nổi tiếng Carl Whitaker trong cuốn sách của mình đã chia sẻ một trường hợp mà ông theo dõi.

Ông Bryce vì công việc mà thường xuyên vắng mặt trong những khoảnh khắc quan trọng của con cái, và khi về nhà cũng ít quan tâm đến việc giáo dục con. Ông nghĩ rằng mình chỉ cần kiếm tiền nuôi sống gia đình là đủ.

Còn bà Bryce, không còn cách nào khác ngoài việc một mình gánh vác trách nhiệm giáo dục ba đứa con. Dần dần, bà tích lũy rất nhiều sự bất mãn trong lòng. Vì tính cách mạnh mẽ, bất cứ khi nào gặp vấn đề, bà đều có thói quen đổ lỗi cho con cái và chồng.

Một bên là người cha vắng mặt, không quan tâm đến gia đình; một bên là người mẹ mạnh mẽ, luôn thích quản lý con cái. Kết quả là, cô con gái lớn khi bước vào tuổi dậy thì hoàn toàn mất kiểm soát, không chỉ mối quan hệ với mẹ ngày càng căng thẳng, mà còn kết bạn với những người bạn xấu. Ngay cả đứa con trai thứ hai cũng cảm thấy sống trong gia đình như vậy rất khó chịu, dễ bị lo sợ và đau khổ.

Giáo dục con cái không phải đơn giản là mẹ nghiêm khắc một chút, cha dễ dãi một chút là có thể giải quyết được vấn đề. Nếu mẹ vốn dĩ phải là người ấm áp, dịu dàng mà lại trở nên thô bạo, còn cha, người lẽ ra phải gánh vác trách nhiệm giáo dục, lại quen với việc trốn tránh, không can thiệp, thì khi đó, trẻ em rất khó tìm ra được phương hướng và vị trí của chính mình. Nếu cha mẹ không thực sự nhìn nhận được trách nhiệm giáo dục của mình và không có vị trí rõ ràng trong việc nuôi dạy con cái, thì không thể giáo dục con, càng không chỉ ra cho con đường đi đúng đắn.

Giáo dục tốt cần sự kết hợp giữa nghiêm khắc và bao dung

Bất kỳ sự "nghiêm khắc" hay "hiền hậu" của một bên, nếu được điều chỉnh đúng mức trong giáo dục, đều có thể trở thành chất dinh dưỡng giúp trẻ phát triển.

"Nghiêm khắc" không phải là cha mẹ cứ yêu cầu mà không cho phép con cái làm điều này hay điều kia. Mà là có một lập trường giáo dục rõ ràng và quy tắc, để trẻ hiểu cái gì có thể làm và cái gì không thể làm. "Hiền hậu" không phải là nuông chiều, thỏa hiệp với mọi thứ. Mà là thái độ nhẹ nhàng, kiên nhẫn, ân cần, cho trẻ không gian phát triển tự do.

Trong suốt những năm làm giáo viên, tôi tiếp xúc với rất nhiều gia đình, và ấn tượng sâu sắc nhất chính là: Thái độ và lập trường của mẹ và cha khi giáo dục con cái sẽ quyết định hướng đi của đứa trẻ.

Có người đóng vai "người xấu", có người đóng vai "người tốt", điều đó không phải vấn đề. Chỉ cần cha mẹ căn cứ vào tính cách của con cái, áp dụng phương pháp giáo dục phù hợp, nghiêm khắc và hiền hậu kết hợp, rộng lượng và nghiêm khắc có chừng mực, bổ sung cho nhau, phối hợp cùng nhau, nắm vững tỷ lệ trong việc yêu thương và dạy dỗ, tham gia vào quá trình giáo dục con cái.

Con cái được giáo dục theo cách này, chắc chắn sẽ thu quả ngọt.