Hưởng ứng không khí của ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh, chúng ta hãy khám phá những đặc trưng thú vị làm nên truyền thống ẩm thực của nước đăng cai World Cup – đất nước Brazil.
Một nền ẩm thực đa văn hóa
Ẩm thực Brazil có sự hòa trộn rất rõ nét từ văn hóa Châu Âu và Châu Phi. Mỗi vùng miền đất nước lại phản ánh nhiều yếu tố được du nhập từ những châu lục khác nhau – đây được xem là kết quả của đặc trưng dân cư pha trộn giữa người bản xứ và một lượng lớn dân nhập cư, cũng như tính chất rộng lớn và phân mảnh của lãnh thổ Brazil. Văn hóa ẩm thực Brazil, vì thế, không thể quy về một đặc điểm thống nhất theo cách chúng ta vẫn nói về ẩm thực Đông Nam Á là “ẩm thực vùng lúa nước”, mà phải được định nghĩa như sự kết hợp phong phú, đa dạng giữa nhiều bản sắc ẩm thực khác biệt của từng vùng miền.
Chỉ cần nhìn vào thành phần món ăn là chúng ta có thể nhận thấy sự pha trộn của nhiều nền văn hóa ẩm thực với thói quen ăn uống bản địa. Người Brazil chính gốc chủ yếu nấu nướng xoay quanh những nguyên liệu chủ đạo như sắn, guarana, acai, cumaru và tacacá. Tuy nhiên, làn sóng dân nhập cư trong lịch sử đã mang đến Brazil các món ăn đặc trưng của các vùng miền khác, dần dần bổ sung vào nguồn nguyên liệu truyền thống ở trên những nét mới mẻ. Ví dụ, những người nhập cư từ châu Âu (chủ yếu là từ Bồ Đào Nha, Ý, Tây Ban Nha, Đức, Ba Lan và Thụy Sĩ) vốn quen với một chế độ ăn uống dựa trên lúa mì, đã sử dụng cả rượu, rau xanh, và các chế phẩm từ sữa vào những món ăn Brazil. Và khi khoai tây không có sẵn ở Brazil, họ phát hiện ra cách tận dụng sắn ngọt bản địa như một sự thay thế.
Tầng lớp nô lệ da đen cũng đóng vai trò trong việc phát triển các món ăn Brazil, đặc biệt là ở các quốc gia ven biển với những thói quen sử dụng nguyên liệu cũng như phương thức nấu nướng đậm bản sắc bình dân. Đây cũng là cơ sở hình thành nên hệ thống món ăn đường phố hấp dẫn và phong phú cho Brazil.
Sự phân hóa thói quen ẩm thực thể hiện rất rõ khi so sánh món ăn miền Bắc và miền Nam Brazil. Ở hai đầu đất nước, thành phần người dân có sự thay đổi và dần dần trở nên khác biệt nhau, quy định nền tảng văn hóa ẩm thực cũng trái ngược. Người miền Bắc Brazil chịu sự ảnh hưởng rất rõ nét từ truyền thống nấu nướng của cư dân Châu Phi, đặc biệt là ở dải đất ven biển kéo dài từ Pernambuco đến Bahia – vốn là trọng điểm của các cuộc mua bán nô lệ và quy tụ một số lượng đông đảo người da đen. Các món ăn ở đây hầu hết đều được chế biến với dầu dừa và dầu cọ - hai nguyên liệu nền tảng làm nên bản sắc ẩm thực giàu vị béo của Châu Phi.
Vatapá là đặc sản nổi bật của miền Bắc Brazil, được làm từ bánh mì, tôm, nước cốt dừa, đậu phộng, dầu cọ và nấu nhuyễn như một loại cà ri. Món này có thể ăn kèm cơm hoặc dùng một mình, gợi nhắc rất nhiều đến thói quen nấu cà ri giảm thiểu vị cay nồng mà quan tâm lượng béo cùng lượng đạm của người châu Phi.
Acarajé là một món ăn vặt đường phố khác được người Brazil kế thừa từ nền ẩm thực Châu Phi, đây đồng thời cũng là đặc sản của đất nước Nigeria: Đậu trắng hoặc đen bóc vỏ, nghiền nhỏ và nặn thành hình cầu với phần nhân bên trong làm từ tôm cùng dầu giấm, sau đó đem chiên trong dầu cọ. Loại bánh này rất phổ biến trong các công thức Brazil, có thể ăn không hoặc kèm salad làm bằng cà chua, tương ớt và tôm chiên. Và chúng ta còn có phiên bản Acaraje chay với thành phần làm từ ớt và cà chua nữa!
Trái lại, ở vùng đất phía Nam Brazil, phong vị ẩm thực Châu Âu lại chiếm ưu thế. Do truyền thống lâu đời trong sản xuất chăn nuôi của đông đảo người nhập cư từ Đức, thịt đỏ trở thành nguyên liệu chủ đạo làm nên đặc trưng ẩm thực phía Nam – trong đó phải kể đến đặc sản Churrasco. Churrasco là thuật ngữ chỉ một hình thức nướng xiên (tương tự như ở Argentina, Uruguay, Paraguay và Chile) có nguồn gốc ở miền nam Brazil. Món này thực chất là những thanh churrasqueira bao gồm đa dạng các loại thịt và khác với các quốc gia như Argentina hay Uruguay, xiên nướng Brazil không được làm chín trên lò mà nấu trực tiếp qua than hồng (gỗ cũng có thể được sử dụng, đặc biệt là ở bang Rio Grande do Sul).
Nguồn gốc của đặc sản thịt nướng phía Nam cũng gắn liền với nền văn hóa nông nghiệp du mục ở phương tây. Người ta cho rằng, người nông dân thường xuyên di chuyển và không có cách nào để bảo quản thực phẩm, do đó sau khi giết mổ gia súc họ sẽ xiên và nấu phần lớn lượng thịt ngay lập tức – theo cách đơn giản nhất là làm chín chúng trên ngọn lửa hồng.
Những điểm thống nhất
Dù được biết đến với đặc trưng ẩm thực vô cùng đa dạng và thậm chí là mang tính phân hóa cao, nhưng thực chất các vùng miền trên đất nước Brazil vẫn có những điểm chung trong thói quen ăn uống – tạo nên một bản sắc Brazil khá rõ nét bên cạnh sự ảnh hưởng ngoại lai. Hầu hết người dân Brazil đều xem gạo và các loại đậu là nguồn cung cấp tinh bột chính, và đồ ngọt của họ chủ yếu là các loại bánh bolos được xem là “loại tráng miệng điển hình” của đất nước Brazil.
Cơ cấu bữa ăn của người Brazil nhìn chung là giống nhau, đều chú trọng đến việc chia nhỏ lịch ăn uống thành nhiều bữa trong ngày. Tổng cộng mỗi ngày người Brazil có thể dùng tận 6 bữa ăn: ba bữa chính sáng – trưa – tối đi cùng ba bữa phụ tương đương. Để thưởng thức bữa sáng, người Brazil sẽ bắt đầu bằng bữa chính tên gọi café-da-manhã vô cùng thịnh soạn với cà phê, bánh bolos, thịt, xúc xích, pho mát, rau xanh, trái cây. Sau đó đến lanche-da-Manha, đây được xem như bữa phụ để ăn lai rai trong khoảng thời gian chờ tới bữa trưa, bao gồm các món snack nhẹ nhàng như hạt, bánh quy, trái cây, nước hoa quả,…
Một đặc trưng ăn uống thống nhất giữa các miền của đất nước Brazil là, dù ở đâu và ảnh hưởng nền văn hóa nào, thói quen nấu nướng đều có xu hướng phát triển lượng đạm cùng tinh bột hơn cả. Tuy nhiên, dù ít các món chay nhưng ẩm thực truyền thống Brazil vẫn sở hữu một lượng nhất định những món chay đặc sắc như bánh đậu nành, hay bánh pho mát pão de queijo cho người theo chế độ chay mà không kiêng sữa.
Ngày hội bóng đá World Cup sôi động vô hình chung đã hướng sự quan tâm của cả thế giới vào đất nước Brazil, và bên cạnh việc quan tâm đến tình hình tranh tài bên trái bóng tròn, những nét đặc sắc trong văn hóa nói chung và ẩm thực nói riêng của Brazil cũng là chủ đề hấp dẫn không kém. Tới Brazil, bạn sẽ có một trải nghiệm thú vị - thậm chí là khác thường – về một đất nước quy tụ đủ luồng văn hóa từ Âu tới Phi mà vẫn mang những bản sắc riêng biệt và khó quên.
