Khi miền Trung Trung Quốc phải đối phó với tình trạng ngập lụt trong mùa hè vừa qua, kế hoạch đầy tham vọng nhằm thay thế hoàn toàn tiền giấy bằng tiền điện tử của nước này đã vấp phải một nỗi hoài nghi lớn về trụ cột quan trọng của chiến dịch: Tính ổn định.

Tháng 7, nhiều khu vực ở tỉnh Hà Nam đã chìm trong nước lũ nghiêm trọng. Trong số này, thủ phủ Trịnh Châu gánh hậu quả nghiêm trọng nhất, sau khi hứng chịu trận mưa lớn chưa từng thấy, mà cơ quan thời tiết của thành phố miêu tả là "nghìn năm có một", theo Reuters.

Theo Trung tâm Khí tượng Quốc gia, lượng mưa tích lũy đạt 622,7 mm ở thủ phủ tỉnh Trịnh Châu trong khoảng thời gian từ 2h sáng 20/7 đến 2h sáng 21/7, gần bằng lượng mưa trung bình hàng năm của thành phố là 640,8 mm. Trận mưa lũ khiến ít nhất 25 người thiệt mạng. 

Nhiều vùng đã bị mất điện và mất cả sóng điện thoại. Bởi vì đã quá quen với việc sử dụng những ứng dụng thanh toán di động như WeChat (của Tencent) hay Alipay (của Ant Group) thay vì thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt, việc đột nhiên không thể kết nối Internet đã khiến rất nhiều người của thành phố 12 triệu dân lâm vào cảnh có tiền trong tài khoản nhưng không thể tiêu, thậm chí không có đủ tiền mặt để mua những thứ thiết yếu và phải quay sang phương thức hàng đổi hàng.

Trên mạng xã hội tràn ngập những chia sẻ về câu chuyện này. Ví dụ, một người đàn ông đã đổi thuốc lá lấy rau. Zhao Jun (25 tuổi), công nhân của 1 nhà máy bơ sữa, cho biết vì đường ngập nên cô không thể quay về căn hộ ở Trịnh Châu và phải tá túc qua đêm ở 1 khách sạn. Tuy nhiên cô bất chợt nhận ra mình không có cách nào để thanh toán tiền phòng vì không vào được Alipay và WeChat, thậm chí còn không thể liên lạc với thế giới bên ngoài và cảm thấy rất bất an.

Trung Quốc hiện là một trong những nước đi đầu thế giới trong cuộc cách mạng tiền điện tử. 4 ngày trước khi lũ ập đến Trịnh Châu, NHTW Trung Quốc vừa chính thức công bố chiến lược phát triển tiền điện tử sau khi đạt được một số thành công trong quá trình thử nghiệm. Thế nhưng sự cố mất mạng Internet ở Trịnh Châu đặt ra nhiều dấu hỏi về cơ sở hạ tầng phục vụ thanh toán điện tử - một trong những xương sống quan trọng của kế hoạch.

Nhiều người đã thực sự bị sốc khi nhận ra lũ lụt có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế kỹ thuật số hiện đại như thế nào. Ở Trịnh Châu, bản đồ trực tuyến không hoạt động và xe điện cũng vậy.

Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số mang lại nhiều sự tiện lợi. Nhưng một số người cho rằng xã hội không tiền mặt sẽ càng làm trầm trọng thêm những vấn đề xã hội, ví dụ như người già không thể tự gọi được xe taxi vì không thạo công nghệ.

Trong chiến lược nói trên, Bắc Kinh cam kết rằng hệ thống tiền điện tử được chuẩn bị kỹ càng để ứng phó với thiên tai, với 70 triệu giao dịch đã được thực hiện trong thế giới thực kể từ đầu năm 2020 và không phát sinh lỗi nào nghiêm trọng. Theo Luke Deryckx, giám đốc công nghệ của Ookla LLC, các dữ liệu theo dõi sự cố mất mạng Internet sau thiên tai cho thấy thông thường thì các trạm điện và trạm phát sóng sẽ nhanh chóng hoạt động trở lại. Tuy nhiên vấn đề là điện thoại của khách hàng sẽ hết pin vì không tìm được chỗ sạc.

Nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ, đang quan sát quá trình thử nghiệm của Bắc Kinh để rút ra kinh nghiệm cho bản thân. Sự cố ở Trịnh Châu không khiến kế hoạch thay đổi, nhưng các chuyên gia phân tích cho rằng có lẽ Bắc Kinh sẽ trở nên thận trọng hơn.

Theo chia sẻ của Mu Changchun, quan chức của NHTW Trung Quốc phụ trách dự án e-CNY, đồng nhân dân tệ kỹ thuật số được thiết kế một phần để backup cho WeChat và Alipay – 2 nền tảng thanh toán hiện đang xử lý 90% các giao dịch thanh toán điện tử ở Trung Quốc.

Hiện chưa rõ hệ thống e-CNY có hoạt động tốt hơn so với WeChat và Alipay trong sự cố như ở Trịnh Châu hay không. Khi đó cơ quan giám sát hệ thống tài chính của tỉnh Hà Nam đã yêu cầu các ngân hàng nhanh chóng hỗ trợ những khách hàng không thể thanh toán qua di động.

Trung Quốc cho biết đồng e-CNY đã được thử nghiệm trong nhiều trường hợp và có những giải pháp được thiết kế riêng cho người dùng không có kết nối internet. Tuy nhiên có vẻ như đó chỉ là những giải pháp cho một nhóm người nhỏ, ví dụ như người già không thông thạo công nghệ, chứ không phải trường hợp hàng triệu người không thể kết nối Internet vì gặp thiên tai.

Đó là câu chuyện của các nhà hoạch định chính sách, còn đối với Zhao, cô đã được một người lạ giúp đỡ. Tuy nhiên sau sự cố đáng nhớ đó, Zhao không còn dám ra khỏi nhà mà không mang theo tiền mặt.

Tham khảo Wall Street Journal