"Chỉ có 1 cách lý giải duy nhất"

Tờ Newsweek dẫn lời ông Ofer Ketter, chủ tịch của SubMerge - công ty tư vấn về an toàn lặn, đồng thời là một chuyên gia lặn biển cho rằng: "Chỉ có 1 cách lý giải duy nhất" cho vụ nổ thảm khốc của tàu Titan dưới đáy biển, đó chính là lỗi thiết kế của tàu.

Phải chăng con tàu này đã được định sẵn sẽ phát nổ do có thiết kế khác hẳn so với thông thường, và nhà sản xuất tạo ra nó lại từ chối tuân theo các quy trình kiểm tra độc lập vốn là tiêu chuẩn trong ngành công nghiệp chế tàu lặn?

Theo hãng thông tấn AP, tàu Titan - thuộc sở hữu của công ty OceanGate Expeditions - lần đầu tiên đưa khách hàng xuống thám hiểm xác tàu Titanic vào năm 2021. Con tàu được giới thiệu là có cabin hình trụ làm từ sợi carbon - một sự khác biệt lớn so với các cabin hình cầu làm bằng titan trên hầu hết các tàu lặn hiện nay.

Giáo sư Chris Roman tại Trường Hải dương học, Đại học Rhode Island cho biết, khối cầu là "hình dạng hoàn hảo" cho các tàu lặn bởi áp lực nước tác động lên khối này tại các điểm khác nhau sẽ như nhau.

Tàu Titan dài 6,7m và nặng 10.432kg, cabin chật chội với sức chứa tối đa 5 người. Thể tích bên trong lớn hơn khiến con tàu chịu nhiều áp suất bên ngoài hơn. Jasper Graham-Jones, phó giáo sư kỹ thuật cơ khí và hàng hải tại Đại học Plymouth (Anh) nhận định, việc kéo dài không gian cabin trong tàu lặn làm tăng lực nén ép ở phần giữa, khiến sức chống chọi của vật liệu giảm đi và áp lực tách lớp tăng lên.

Điều này giống như xoắn đi xoắn lại một sợi dây cho tới khi nó đứt, trong khi thân tàu dày 12,7 cm của Titan đã phải chịu áp lực lặp đi lặp lại trong hoảng hai chục lần lặn trước đó.

"Mỗi chuyến đi sẽ tạo ra những vết nứt nhỏ trong cấu trúc", ông Graham-Jones nói, "Các vết nứt này có thể rất nhỏ và khó phát hiện lúc đầu, nhưng sẽ sớm trở nên nghiêm trọng, nhanh chóng lan rộng và vượt ngoài tầm kiểm soát".

Trên website của mình, OceanGate đã quảng bá cấu trúc sợi carbon của tàu Titan là "giúp trọng lượng tàu nhẹ hơn và có khả năng cơ động cao hơn so với các tàu lặn khác". Cũng theo công ty này, con tàu được thiết kế để lặn sâu 4km "trong giới hạn an toàn".

Song, theo ông Graham-Jones, "vật liệu tổng hợp đúng là cực kỳ cứng và bền nhưng trên thực tế, chúng sẽ hỏng hóc theo những cách không giống các vật liệu khác".

"Nòng súng bốc khói"

Trước đó, OceanGate đã nhận được cảnh báo rằng, việc thiếu sự giám sát của bên thứ 3 đối với quá trình chế tạo tàu có thể gây ra các vấn đề an toàn nghiêm trọng.

Trong một vụ kiện năm 2018, David Lochridge, giám đốc hoạt động hàng hải lúc bấy giờ của OceanGate đã cảnh báo rằng, quá trình thử nghiệm và cấp chứng nhận của công ty chưa đủ tiêu chuẩn và có thể "khiến hành khách gặp phải những nguy hiểm cực độ tiềm ẩn trong chiếc tàu lặn thử nghiệm".

Ông Lochridge ủng hộ phương án "thử nghiệm không phá hủy", ví dụ như quét siêu âm, nhưng OceanGate đã từ chối.

Neal Couture, giám đốc điều hành Hiệp hội Thử nghiệm Không phá hủy Hoa Kỳ cho biết, thử nghiệm siêu âm có thể giúp phát hiện các nơi các vật liệu tổng hợp bị tách ra bên trong cấu trúc tàu.

"Khi tàu lặn đi xuống và chịu áp lực, vật liệu composite trên thân tàu sẽ bị tác động. Kiểm tra không phá hủy là phương thức giúp đánh giá cấu trúc tàu, xác định chúng vẫn hoạt động ổn hay dễ hư hỏng" - Couture cho hay.

Hiệp hội Công nghệ Hàng hải cũng từng bày tỏ lo ngại với OceanGate về kích thước của Titan, vật liệu xây dựng tàu và việc nguyên mẫu của tàu không được bên thứ ba kiểm tra, giám sát.

"Chúng tôi lo ngại rằng nếu không có quy trình chứng nhận ấy, họ có thể bỏ sót điều gì đó" - Will Kohnen, chủ tịch Hiệp hội Công nghệ Hàng hải cho biết ngày 23/6. Ông Kohnen từng gửi thư tới OceanGate vào năm 2018 để cảnh báo rằng "phương pháp thử nghiệm của họ có thể dẫn tới những kết quả tiêu cực (từ nhỏ cho tới thảm khốc) và gây ra hậu quả nghiêm trọng".

Theo Graham-Jones, quy trình chuẩn trong ngành này là phải tìm kiếm chuyên gia bên ngoài tới kiểm tra, để đảm bảo các tàu tuân thủ các tiêu chuẩn cao nhất.

Tuy nhiên, trong bài đăng trên blog của công ty năm 2019, OceanGate đã chỉ trích quy trình chứng nhận của bên thứ ba là một quy trình tốn thời gian và cản trở sự đổi mới.

Nhà thám hiểm đáy biển nổi tiếng Robert Ballard - người đầu tiên tìm thấy xác tàu Titanic năm 1985 - đã gọi việc thiếu chứng nhận của bên thứ 3 (đối với tàu lặn Titan) là "nòng súng bốc khói" (ý chỉ bằng chứng không thể chối cãi) trong vụ tai nạn thảm khốc của tàu Titan.

"Chúng tôi đã thực hiện hàng nghìn, hàng nghìn và hàng nghìn lần lặn xuống ở những độ sâu tương tự nhưng chưa bao giờ gặp sự cố" - Ông Ballard nói.