Ekaterina I tên thật là Marta Elena Skavronskaya, bà là vợ thứ hai của Pyotr Đại đế và cũng là Nữ hoàng đầu tiên của nước Nga thời đại Sa hoàng. 

Bà đã trải qua thời ấu thơ không mấy may mắn khi xuất thân trong một gia đình nông dân và cha mẹ mất sớm. Chẳng bao lâu sau khi cha bà qua đời vì bệnh dịch hạch thì mẹ bà cũng mất. Hoàn cảnh khó khăn, Marta được gia đình một giáo sĩ nhận nuôi, còn bà "trả ơn" bằng cách phụ giúp việc nhà. Gia đình này cũng được xem là người bảo hộ đầu tiên cho bà. Marta không được học hành nên khi đến tuổi trưởng thành, bà vẫn không biết đọc, biết viết. 

Trước khi trở thành người vợ chính thức của vị Hoàng đế lừng danh và lên ngôi Nữ hoàng, Ekaterina mang điều tiếng là một người phụ nữ lẳng lơ. Người ta đồn thổi bà đã "qua tay" rất nhiều đàn ông trước khi làm vợ Pie, song thực chất tất cả những mối quan hệ này đều là bất đắc dĩ.

Khi bước vào tuổi trưởng thành, Marta sở hữu gương mặt đẹp, thân hình đầy đặn, nở nang. Nhận thấy chồng và con có những ánh mắt lén lút đối với Marta, vợ của giáo sĩ đã giới thiệu bà cho một binh sỹ Thụy Điển trong một trung đoàn đang đóng quân ở gần nhà. Cặp đôi nhanh chóng phải lòng nhau và kết hôn một cách chóng vánh vào mùa hè năm 1702. Nhưng chỉ 8 ngày sau, khi quân Thụy Điển phải rút lui bất ngờ, cùng với đó là sự biệt tăm tung tích của chàng binh sĩ đó, Marta không bao giờ gặp lại người chồng đầu tiên nữa.

Một thời gian sau, Marta, lúc này đã đổi tên thành Ekaterina trở thành người hầu của nguyên soái Petrovch Sheremetev khi quân của Sheremetev chiếm đóng toàn bộ vùng mà Ekaterina sinh sống. Vẻ đẹp đầy sức sống và đang tuổi xuân thì của Ekaterina 18 tuổi đã lọt vào mắt xanh của vị nguyên soái. Người ta đồn thổi đây là khoảng thời gian bà trở thành tình nhân của người đàn ông trung niên cô đơn này.

Tiếp đó, Ekaterina còn vướng vào mối quan hệ với một người bạn của Sheremetev. Trong một lần đến chơi, Menshikhov - một vị đại thần đã để mắt tới cô hầu gái xinh xắn của bạn và ý muốn bạn nhường lại cho mình. Ekaterina chính thức vướng vào cuộc tình với vị đại thần bắt đầu từ đó.

Dù đã trải qua không ít mối tình nhưng có thể nói, quãng thời gian đến năm 18 tuổi, Ekaterina vẫn phải sống kiếp sống của một cô hầu gái, cuộc đời trôi dạt hết từ tay người đàn ông này sang người đàn ông khác. Song một lần nữa, Ekaterina lại gặp may mắn khi cuộc đời xô đẩy cô gặp được Pyotr đại đế, bước ngoặt lớn trong cuộc đời cô hầu gái. 

Mùa thu năm 1703, trong một lần Pyotr Đại đế ghé thăm nhà Menshikhov, hai người đã chạm mặt nhau khi Pyotr ngồi trò chuyện với Menshikhov còn Ekaterina là cô hầu gái được phép đứng bên cạnh tiếp chuyện. Lúc này, bà không hề biết mình đang được tiếp chuyện với Sa hoàng mà chỉ lờ mờ đoán ra đó là một người có chức tước vô cùng lớn. Chính vẻ e lệ, nhút nhát của cô hầu gái đã được Sa hoàng chú ý. Thêm vào đó, đôi mắt đen, mái tóc dài, thân hình đầy đặn của bà khi đang ở tuổi thiếu nữ đã khiến Pyotr không cầm lòng được. Ông đề nghị với Menshikhov được sở hữu Ekaterina. 

Về phần Ekatenia, bà thực sự bất ngờ vì không phải vì bị "sang tay" mà vì biết điểm dừng chân mới trong đời mình lại là chốn cung điện xa hoa. Hơn thế nữa, bà chính thức trở thành người tình của Hoàng đế.

Từ năm 19 đến năm 22 tuổi Ekaterina và Pyotr sống như tình nhân với nhau và có với nhau ba người con trước khi diễn ra đám cưới bí mật vào tháng 11 năm 1707. Do Ekaterina xuất thân thấp hèn, lại vướng vào nhiều tai tiếng với các mối quan hệ mập mờ trước đó nên mối quan hệ với Đại đế không được công khai. 

Bất chấp sự phản đối dữ dội từ hoàng tộc, năm 1711, trước khi Pyotr lên đường đi đánh Thổ Nhĩ Kỳ, Sa hoàng đã triệu tập các thành viên trong gia đình để giới thiệu Ekaterina, chính thức khẳng định ngôi vị Hoàng hậu nước Nga của bà. Không quan tâm đến quá khứ của người tình và những câu chuyện thêu dệt về một Ekaterina lẳng lơ trước kia, Pyotr còn công khai tổ chức lại đám cưới hoành tráng để công khai ngôi vị của vợ với thiên hạ vào năm 1712.

Trong khi Pyotr ra sức bảo vệ vợ và đưa bà lên ngôi vị Hoàng hậu thì từ một nàng hầu không biết đọc, biết viết, Ekaterina cũng khiến chồng mình khuất phục bởi sự thông minh và cách ứng xử mềm dẻo. Bà đã chiếm vị trí quan trọng trong cuộc đời của Pyotr Đại đế bởi bà xuất hiện vừa như một người vợ ân cần chia sẻ, lại vừa như một người mẹ bao bọc và chăm sóc cho chồng từng ly từng tí. 

Trước một Sa hoàng oai phong và hay "nổi trận lôi đình", Ekaterina đã biết cách "chế ngự" mà không hề tỏ ra lấn lướt. Người ta kể rằng có lần Đại đế và các sĩ quan chui vào một căn phòng kín để đánh bài và chè chén suốt đêm. Nhưng khi Ekateria vừa đến cửa, bà nhẹ nhàng nói đã đến lúc phải trở về, chỉ một lát sau, Sa hoàng mở cửa và theo vợ về phòng. 

Không sợ hãi, luôn giữ thái độ hòa nhã là chìa khóa để Ekateria khuất phục người chồng quân vương của mình. Một lần, khi Pyotr tức giận đập vỡ một tấm kính trong cung điện và quát tháo, đe dọa mình có thể phá hủy thứ đẹp nhất trong cung. Đứng trước cơn cuồng phong của chồng, Ekaterina không hề run sợ, bà điềm tĩnh nói rằng làm như thế liệu Sa hoàng có làm cho cung điện đẹp hơn sao? Và cơn "hỏa hoạn" trong người vua đã được hạ nhiệt. 

 

Rồi một lần khác, khi Pyotr chuẩn bị trị tội một triều thần mà ai cũng cho là bị oan, chính Ekateria là người đã can ngăn kịp thời bằng cách nhờ chú chó cưng của Hoàng đế chuyển lời thỉnh cầu...

Không chỉ là người biết cách khuất phục đấng quân vương bằng khả năng ứng xử khéo léo mà Ekateria còn là người duy nhất giúp Đại đế thoát khỏi những cơn co giật thường xuyên hành hạ. Mỗi khi Sa hoàng bị lên cơn co giật, Ekateria giữ chặt ông và nhẹ nhàng đặt đầu ông lên lòng mình, vuốt tóc, vuốt trán cho đến khi cơn co giật qua đi và ông chìm sâu vào giấc ngủ. Cứ thế, bà ngồi yên lặng vỗ về hàng giờ cho ông yên giấc. 

Một bằng chứng khác cho thấy cách ứng xử khéo léo của Ekateria đó là khi đối mặt với chuyện chồng ngoại tình. Mỗi khi nghe tin về tình nhân của chồng, bà không đau khổ vật vã, lồng lộn ghen tuông, trái lại bà bỏ qua tất cả vì bà biết, dù có "lang thang" ở ngoài thì Pyotr cũng không thể sống thiếu vợ. 

Không chỉ khéo léo trong quan hệ vệ chồng mà Ekaterina còn biết giúp đỡ chồng gánh vác trọng trách của đất nước. Mỗi khi Pyotr Đại đế xuất chinh, bà thường cưỡi ngựa đi tháp tùng chồng, bà sẵn sàng ngủ trong lều dưới tiếng đạn pháo... Có được người vợ thông minh, Pyotr lại bàn bạc với vợ những dự định tương lai và nhiều vấn đề lớn lao của đất nước. 

Từ một nàng hầu thân phận thấp kém, Ekaterina đã bước lên ngôi hoàng sau khi trải qua không ít thăng trầm trong cuộc sống. Pyotr luôn yêu thương và chăm sóc vợ hết mực, ông còn làm một chuyện hiếm thấy đó là chia sẻ ngai vàng với vợ. Năm 1723, Pyotr ra chiếu ban tước vị Nữ hoàng cho Ekaterina, từ đó bà cùng chồng cai trị nước Nga. Tình cảm của đôi vợ chồng ngày càng gắn bó sâu sắc, họ sinh được 12 người con nhưng chỉ có hai người còn sống. 

Sau khi Pyotr Đại đế qua đời vào tháng 8/1725, Ekaterina đệ nhất ngồi lên ngôi báu cai trị nước Nga cho đến khi bà qua đời vào năm 1727.