Một học sinh trung học (Trung Quốc) có lần chia sẻ thế này: Tiểu Lý, một cô gái trong lớp tôi, thường ngoan và chăm chỉ, có mối quan hệ tốt với các bạn trong lớp, nhưng kết quả học tập của cô ấy luôn thuộc loại trung bình. Phụ huynh rất lo lắng, nói rằng con luôn vào phòng học khi về đến nhà, tại sao điểm không thể tăng lên?

Tôi cố tình quan sát bạn ấy trong lớp: Cuốn sách của bạn đầy những ghi chú nhiều màu sắc, nó thực sự đẹp. Tôi cố tình hỏi một câu hỏi được nhấn mạnh trong lớp, nhưng Tiểu Lý không trả lời được. Điều ngạc nhiên là trong sách, bạn ấy không chỉ có câu trả lời trên đó mà còn đánh dấu bằng bút đỏ. Có vẻ như Tiểu Lý chỉ đang ghi chép một cách máy móc trong lớp, chứ không dùng não để lắng nghe. Đây là điển hình của 1 kiểu "học giả".

Trên thực tế, "học giả" và "nỗ lực giả" ở trẻ thường thể hiện qua những đặc điểm như:

1. Đọc nhưng không hiểu

Trong lớp, một số học sinh có khả năng đọc to, trôi chảy nhưng kỹ năng đọc hiểu đơn giản rất thấp. Một số lại nhìn chằm chằm vào sách giáo khoa nhưng môi không nhúc nhích; một số thì lật sách quá thường xuyên, chỉ đọc được vài câu mỗi trang và không thể giữ bình tĩnh. Nhìn bề ngoài thì ai cũng đọc sách nhưng thực chất những học sinh này đang "đọc giả".

2. Viết một cách máy móc

Trong lớp, một số học sinh đang ghi chép mà không quan tâm đến bài giảng của giáo viên, phần trình bày PPT và các câu hỏi. Sau một thời cắp sách đến trường đầy kỉ niệm nhưng điểm thi chẳng ra sao. Lý do là đối với những đứa trẻ này, "tay" ghi chép một cách máy móc, nhưng "não" không theo kịp, tay và não không đồng bộ. Cũng giống như Tiểu Lý, nó chỉ mang đến vẻ ngoài của sự chăm chỉ học tập - "sự nghiêm túc giả tạo".

3. Nỗ lực "giả"

Khi làm bài tập, cùng một dạng bài tập, một số em làm nhanh, chính xác, các em này đạt điểm đặc biệt khá giỏi, một số em làm lâu gấp đôi hoặc lâu hơn, kết quả làm bài vẫn còn nhiều sai sót. Bề ngoài, các bạn trong lớp làm xong bài tập về nhà rất thoải mái, có thể đọc sách khác một lúc hoặc thậm chí chơi bóng đá; trong khi những đứa trẻ chậm hơn thì về nhà vẫn phải cặm cụi làm bài tập. Cha mẹ tưởng con nỗ lực nhưng thực ra là trẻ tiếp thu chậm. 

Nhiều trẻ không biết cũng không hỏi mà biết cũng không nói. Nếu tình trạng này kéo dài thì trẻ sẽ không biết mình sai ở đâu, đúng ở đâu, kiến thức bài học trước có liên quan mật thiết với bài học sau nên một khi đã không hiểu bài trước thì bài học hôm sau trẻ sẽ không hiểu được. Điều này hiển nhiên dẫn đến kết quả học tập kém.

Khi con trở về nhà, cha mẹ cũng có thể quan sát kỹ từng cử chỉ của trẻ để có sự giúp đỡ kịp thời:

1. Điều chỉnh sự tập trung của trẻ

Trên thực tế, sự rèn luyện khả năng tập trung của trẻ được trau dồi trước khi trẻ lên 6 tuổi. Trẻ em không hình thành thói quen chú ý lắng nghe trước khi đến trường, và là cha mẹ, bạn cần giúp con cái sửa sai.

Làm việc từ ngắn đến dài. Bắt đầu với năm phút, đặt đồng hồ báo thức và cho phép bản thân tập trung làm một câu hỏi và ghi nhớ một bài thơ trong vòng năm phút, và từ từ kéo dài thời gian này. Khi cần thiết, cha mẹ có thể kèm theo lời nhắc nhở cho đến khi sự tập trung của trẻ đạt đến mức hoàn toàn tỉnh táo.

Nếu lỡ may trẻ không nghe lời và thực hiện các yêu cầu (chuyện này thường xảy ra) thì cha mẹ chớ nên la mắng, áp đặt trẻ phải thực hiện cho xong bài tập hay trò chơi. Làm như vậy sẽ gây ra tác dụng phụ và ảnh hưởng tới tâm lý của cả cha mẹ và con. Cha mẹ có thể tham khảo cách giúp trẻ luyện tính tập trung tại đây.

2. Lập kế hoạch hợp lý

Phần lớn học sinh không cân đối giữa các môn học, thường môn học yếu sẽ chiếm ít thời gian hơn. Nên để trẻ tự vạch ra kế hoạch và phân bổ thời gian hợp lý, dành nhiều thời gian hơn cho những môn yếu, nếu cần bạn có thể giúp trẻ tìm ra phương pháp tốt để bứt phá những môn còn yếu này.

3. Kiểm tra để thúc đẩy sự tiến bộ của trẻ

Cha mẹ phải là "trợ thủ đắc lực" cho việc học của con cái, đừng suốt ngày bắt con "chăm chỉ giả tạo". Không nhất thiết phải đồng hành trong cả quá trình, tốt nhất nên kiểm tra, giám sát kịp thời để biết con có thực sự tiếp thu bài học được hay không.

Cha mẹ nên dành thời gian mỗi ngày để xem sách bài tập và đề thi của con em mình, tìm hiểu vấn đề hiện tại của con em mình bất cứ lúc nào, trao đổi với giáo viên kịp thời và tìm ra giải pháp. Đừng nghĩ rằng con cái dành nhiều thời gian cho việc học mỗi ngày là tiếp thu được bài học và có thành tích vượt trội.

Nỗ lực thực sự không nằm ở việc ai dành nhiều thời gian hơn cho việc học mà là tìm ra phương pháp phù hợp, loại bỏ phiền nhiễu để học tập một cách chủ động và hiệu quả. Hãy để trẻ được giải phóng khỏi "học giả" và "nỗ lực giả tạo", để chúng có thể đi chơi khi thích hợp. Vừa chơi vừa học không hẳn là xấu. Ngược lại, học từ sáng đến tối không có thời gian nghỉ, bé cũng không có nhiều thời gian để kịp ôn lại những gì đã học và luôn trong tình trạng quá tải. Vì thế, dù có học nhiều thì kết quả học tập vẫn không cao.