Dân dã và tiêu biểu cho món ăn Huế, phải kể đến cơm hến –
món ăn được xem là đặc trưng cho phong vị ẩm thực cũng như là sản vật nơi đây.
Cơm hến như món quà đậm đà hương vị quê nhà. Nhất là người dân xa quê thì rất nhớ. Muốn có cơm hến ngon, nhất định phải chính tay người Huế nấu, tuân thủ các loại gia vị, đủ rau và không được nấu... phá cách, mới ngon. Người Huế xa quê dù đi đâu về đâu cũng đem theo món cơm hến để mỗi khi nhớ quê hương lại nấu cơm hến thết đãi đồng hương, ngồi ăn cơm nói chuyện quê hương xứ sở.
Để khai thác được con hến kim bé tí đâu phải là đơn giản,
với việc cào hến rất vất vả giữa những màu cát vàng long lánh của Sông Hương,
mới gạn lọc ra được con hến bé tẹo tèo teo mà thơm ngon đến lạ. Từ những thao
tác tỉ mỉ ấy đến bàn tay người nội trợ quả là một công đoạn kỳ công .
Cơm hến là món
ăn cay, cay chảy nước mắt, cay toát mồ hôi. Cơm của cơm hến nhất định phải là
cơm nguội, nhưng nước hến luôn phải hâm nóng để khỏi tanh mà có vị ngọt đằm
thắm, mùi ruốc mặn đậm đà thơm nứt mũi, vị cay "thấu trời" của ớt
bột, cay xé lưỡi của ớt tươi rồi cay phỏng miệng của ớt tương, vị béo ngậy,
giòn tan của tóp mỡ, của da heo chiên giòn, vị chua thanh của khế, mùi thơm của
rau thơm, bắp chuối, bạc hà...
Cơm hến được chế biến công phu. Luộc hến, lấy con hến xào với bún tàu, măng khô
nêm vào đó là rau răm, hành ngò. Cho cơm nguội vào tô, tiếp theo là giá luộc,
đậu phộng chiên giòn, rau thơm, bắp chuối và bạc hà xắt mỏng như sợi tơ, các
loại ớt, tép mỡ, da heo rang vàng, ruốc tươi và cuối cùng là chan nước hến xăm
xắp, trộn đều và thưởng thức. Người sành ăn cơm hến thì nhất định sau khi ăn
hết tô cơm hến cay xé lưỡi thì húp thêm nửa chén nước hến nóng, thơm lừng, ngọt
lự mới đã. Cơm hến ngon tới đâu thì cay tới đó vì vậy mà người Huế gọi cơm hến
là "món ngon trời hành".
Ngoài món cơm hến, cũng với hến, tất nhiên,
người ta còn chế biến thêm nhiều món ăn khác. Cháo hến, bún hến, canh hến, hến
xào xúc bánh tráng…Thế nhưng khi đến Huế rồi thì chẳng ai lại bỏ qua món cơm
hến để thưởng thức hết hương vị của cố đô…/
Quỳnh Mai