El Nino là từ được dùng để chỉ hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8 - 12 tháng, hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 - 4 năm 1 lần, song cũng có khi dày hơn hoặc thưa hơn.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, sau 3 năm ảnh hưởng của La Nina gây mưa lũ lớn, trong tuần đầu tháng 5 năm nay, nhiệt độ mặt nước biển xích đạo trung tâm và phía Đông Thái Bình Dương đang tăng và hiện tại đang cao hơn mức trung bình nhiều năm là 0,4 độ.

Dự báo hiện tượng El Nino có khả năng sẽ xuất hiện vào cuối tháng 5, đầu tháng 6 năm 2023 với xác suất khoảng 70-80% và có thể kéo dài sang đầu năm 2024.

Nắng nóng khốc liệt, hạn hán nghiêm trọng, bão dị thường

Theo ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, trong điều kiện El Nino, hầu hết các vùng trong cả nước có nhiệt độ trung bình các tháng cao hơn bình thường, nắng nóng có thể nhiều hơn và gay gắt hơn, khả năng xuất hiện nhiều kỷ lục về nhiệt độ cao nhất tuyệt đối.

Hoạt động của bão/áp thấp nhiệt đới có thể không nhiều nhưng tập trung vào giữa mùa. Các cơn bão xuất hiện trong những năm El Nino có tính chất dị thường hơn, cả về cường độ và quỹ đạo.

Điều đáng lưu ý là El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 đến 50%. Vì thế, nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ, hoặc diện rộng ở những nơi có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất và sinh hoạt, trong các tháng mùa khô năm 2023.

Ông Khiêm lưu ý, cần đề phòng tình trạng ít mưa dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước trong những tháng đầu năm 2024 trên phạm vi toàn quốc. El Nino từng gây ra những đợt hạn mặn kỷ lục vào năm 2015/2016 và 2019/2020.

Mưa lớn kỷ lục

Điều đặc biệt lưu ý trong những năm El Nino, theo ông Khiêm, là dù lượng mưa có xu thể giảm nhưng có thể xuất hiện những kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong 24h, điển hình như năm 2015, tại Quảng Ninh lại xuất hiện mưa lớn lịch sử vào cuối tháng 7.

Trước đó, trong năm 2002, dù El Nino chi phối nhưng mưa lớn vẫn xuất hiện và gây lũ lớn trên các khu vực như lũ lớn trên BĐ3 vào tháng 7 đầu tháng 8 trên sông Hồng Thái Bình hay lũ lớn Trung Bộ cuối tháng 9, trong đó có xuất hiện lũ lịch sử thượng nguồn sông Cả (Hà Tĩnh). Cũng trong năm này, Nam Bộ đã xuất hiện lũ lớn kéo dài ở đồng bằng sông Cửu Long.

Một ví dụ khác là năm 2009, xuất hiện cơn bão số 9 (Ketsana) đi vào địa phận các tỉnh Quảng Nam - Quảng Ngãi gây ra đợt lũ lịch sử vào cuối tháng 9. Đỉnh lũ năm 2009, tại các sông chính từ Quảng Bình đến Phú Yên đều vượt báo động 3. Ngập lụt nghiêm trọng xuất hiện từ Quảng Bình đến Khánh Hòa và Kon Tum.

Trước diễn biến phức tạp của tình hình thời tiết có thể xảy ra trong thời gian tới, ông Khiêm cho biết, cơ quan khí tượng thủy văn và các đơn vị liên quan xây dựng kế hoạch thực hiện ứng phó cụ thể, trong đó tăng giám sát và tăng cường tần suất bản tin chuyên đề về hiện tượng El Nino, dự báo lượng mưa và nguồn nước trên các lưu vực sông. Cung cấp kịp thời thông tin dự báo, cảnh báo nguồn nước phục vụ các Bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch ứng phó phù hợp.

Ông Khiêm cho rằng, cần rà soát đánh giá nhu cầu dùng nước cho sản xuất và sinh hoạt để có điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp, đặc biệt là đối với vụ hè thu ở Bắc Trung Bộ, Trung Bộ, hay các khu có hoạt động phát triển du lịch lớn trong những tháng mùa khô 2023. Các hồ chứa cũng cần xem xét có điều chỉnh kế hoạch vận hành, sản xuất để ứng phó với nguy cơ thâm hụt lượng mưa trong điều kiện El Nino.

''Bên cạnh ứng phó với tình hình thiếu nước, khô hạn trong điều kiện El Nino thì chúng ta cũng không được mất cảnh giác với khả năng xảy ra mưa lũ bất thường như đã từng xảy ra trong những năm El Nino trước đây'', ông Khiêm lưu ý.