Hiện nay nhiều đồng cặp vợ chồng chưa hiểu đúng hoặc thiếu thông tin về  thời điểm nên giao hợp để dễ có thai. Hoặc có thể do hiểu sai, làm theo dư luận truyền miệng, dẫn đến chọn thời điểm quan hệ vợ chồng chưa phù hợp, thay vì làm tăng khả năng có thai lại làm giảm khả năng có thai, gây tốn kém, mất thời gian và căng thẳng không đáng có cho các cặp vợ chồng mong con.

Dưới đây là các thông tin cần biết theo quan điểm y học thực chứng, nghĩa là có dữ liệu khoa học chứng minh đầy đủ (NICE, 2013):

- "Cửa sổ thời gian" là khoảng thời gian khoảng 6 ngày: 5 ngày trước rụng trứng và vào ngày rụng trứng. Đây là khoảng thời gian dễ có thai nhất. Trứng sau khi rụng chỉ có khả năng thụ tinh tốt nhất trong 12 giờ đầu (tối đa 24 giờ sau rụng trứng). Thời điểm giao hợp có khả năng có thai cao nhất là 1-2 ngày trước khi rụng trứng.

- Đối với phụ nữ có chu kỳ kinh tương đối đều, ngày rụng trứng thường vào khoảng 14 ngày trước khi hành kinh lại.

- Tần suất giao hợp dễ có thai nhất là 2-3 ngày/lần. Kiêng giao hợp lâu sẽ làm giảm khả năng có thai.

- Các biện pháp như canh nhiệt độ, thử "que rụng trứng", siêu âm canh nang noãn không được chứng minh làm tăng khả năng có thai, trong khi làm tốn kém, căng thẳng và có thể giảm tỉ lệ có thai do bỏ qua những ngày giao hợp dễ có thai nhất (1-2 ngày trước rụng trứng).

thời điểm dễ có thai
"Cửa sổ thời gian" là khoảng thời gian khoảng 6 ngày: 5 ngày trước rụng trứng và vào ngày rụng trứng. Ảnh minh họa

Biện pháp theo dõi canh trứng phổ biến hiện nay - "canh nang noãn": Không hiệu quả như nhiều người vẫn nghĩ

- Đây là một biện pháp điều trị theo kinh nghiệm lan truyền ở Việt Nam, ít có sách vở nào chứng minh là có hiệu quả và không phổ biến trên thế giới. 

- Siêu âm nang noãn thật ra không làm cho rụng trứng được, chỉ có tác dụng theo dõi các nang trên buồng trứng mà bác sĩ siêu âm "nghĩ" là nang noãn. 

- Siêu âm canh nang noãn thường chỉ có độ chính xác cao trong việc hồi cứu, nghĩa là để biết là đã có rụng trứng xảy ra, không tính được thời điểm rụng trứng đúng. Tuy nhiên, sau khi rụng trứng thì cơ hội giao hợp để có thai còn rất thấp. Vào ngày rụng trứng, khoảng 12 giờ sau khi rụng trứng, khả năng thụ thai gần như không còn nữa.

- Siêu âm canh noãn có xu hướng làm cặp vợ chồng chờ đợi thời điểm rụng trứng, trì hoãn giao hợp và bỏ qua thời điểm thuận lợi nhất để có thai là 1-2 ngày trước rụng trứng.

- Siêu âm canh noãn thường sử dụng bao cao su ngừa thai bọc ngoài đầu dò âm đạo. Các bao cao su này đều chứa nhiều chất dầu bôi trơn, có thể gây diệt tinh trùng. Siêu âm nhiều lần sẽ gây tích tụ dầu này trong âm đạo và có tác dụng diệt tinh trùng khi giao hợp để có con.

- Người phụ nữ mất thời gian đi lại, tốn chi phí cho việc siêu âm và tăng sự căng thẳng không đáng có.

- Nếu một cặp vợ chồng may mắn có thai vào tháng siêu âm canh nang noãn, thì thật ra, trong tháng đó, nếu cặp vợ chồng giao hợp thường xuyên vào "cửa sổ thời gian" dễ có thai (6 ngày), thì họ vẫn có thể có thai mà không cần siêu âm canh noãn, thậm chí còn dễ có thai hơn.

Như vậy việc siêu âm canh noãn không làm tăng khả năng có thai (theo y học thực chứng), mà có thể là nguy cơ làm giảm khả năng có thai tự nhiên trong tháng theo dõi, tốn kém, mất thời gian, căng thẳng.

thời điểm dễ có thai
BS. Hồ Mạnh Tường

Lời khuyên cho các cặp vợ chồng đang muốn có thai:

- Chỉ cần canh giao hợp tự nhiên thường xuyên (khoảng 2 ngày 1 lần) vào "cửa sổ thời gian dễ có thai" (6 ngày, tốt nhất là 1-2 ngày trước rụng trứng, xem hình) là sẽ có khả năng có thai cao nhất, ít tốn kém, ít căng thẳng, ít mất thời gian. 

- Cách ước tính ngày rụng trứng: là số ngày của một chu kỳ kinh trừ đi 14. Ví dụ: Chu kỳ kinh bình thường là 29 ngày, thì ngày rụng trứng thường vào ngày thứ 15 của chu kỳ, nếu tính ngày thứ 1 là ngày bắt đầu hành kinh. Không cần thiết ước tính thật chính xác, vì với các giao hợp thường xuyên trong cửa sổ làm tổ 6 ngày như hướng dẫn, thì nếu ngày rụng trứng thật sự có lệch sớm hay muộn 1 ngày so với ước tính thì khả năng có thai vẫn cao. 

- Nên hạn chế việc "siêu âm canh nang noãn". Đây là một thói quen không đúng trước nay của nhiều bác sĩ và các cặp vợ chồng. Nếu sau một vài tháng theo dõi không hiệu quả, các cặp đôi cần đi khám tổng thể.

- Chỉ nên siêu âm theo dõi nang noãn khi có sử dụng thuốc kích thích buồng trứng và nên hạn chế số lần siêu âm.

ThS.BS Hồ Mạnh Tường 
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Di truyền và Sức khỏe sinh sản
Giảng viên Khoa Y, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh