Đây là hình ảnh trục đường chính chạy dọc buôn AKo Dhong vào năm 2010. Đường phố nhỏ, đường buôn cũng nhỏ. Nhà dài Ê-đê vách gỗ, mái ngói trầm mặc thấp thoáng trong phố xanh, rào xanh và vườn xanh.
Cùng với quá trình đô thị hóa nhanh chóng của Buôn Ma Thuột, đường buôn được mở rộng, cây ven đường lui dần; vườn trong buôn thu hẹp để Ako Dhong có thêm những nếp nhà dài hiện đại.
Cuộc sống yên bình chậm rãi cũng dần tăng tốc.
Và được thúc đẩy bằng những căn nhà mới liên tục mọc lên.
Nhà dài bây giờ vẫn là hồn vía của buôn Ako Dhong, nhưng cột sàn, những phần tiếp đất của cầu thang, dần được bê tông hóa.
Hoạt động dịch vụ ở Ako Dhong đã có từ lâu, nhưng dần đa dạng và hiện đại hơn. Đồ lưu niệm Ê-đê ngày càng phong phú, chứ không còn khiêm tốn như hơn một thập niên trước
Quầy bán rượu cần nhỏ xíu của Amí Dza Phin- buôn Ako Dhong vào năm 2010.
Thậm chí, nhiều gia đình Ê-đê ở Ako Dhong đã mạnh dạn đăng ký kinh doanh dịch vụ du lịch. Khiếu thẩm mỹ của người Ê-đê đã được phát huy để cho ra đời những hạng mục mới, trong đó có "cổng nhà Ê-đê", điều chưa bao giờ có ở các buôn làng trước đây.
Những cột nhà, xà ngang của những ngôi nhà Ê-đê đẹp nhất, là gợi ý cho họ dựng lên làm cột cổng. Cầu thang truyền thống Ê-đê phố với ý tưởng về cột nhà... đã cho ra đời những hạng mục ấn tượng.
Cánh cổng Ê-đê ở buôn Ako Dhong cũng hoàn toàn mới, nhưng vẫn đầy tích xưa.
Đồ gỗ nội thất của người Ê-đê luôn là nguyên khối, nhưng hầu như chỉ có các kiểu ghế Kpan dài ngắn khác nhau. Nhưng nay đã tiếp biến thành bàn-ghế với nhiều kiểu dáng.
Tượng gỗ dân gian Ê-đê, vốn chỉ có chỗ trong nhà mồ, nay trở thành trang trí ngoại thất rất phù hợp, được đông đảo công chúng trầm trồ tán thưởng.
Mỗi năm, buôn Ako Dhong lại có thêm những ngôi nhà đa lợi ích, vừa để ở, vừa có thể khai thác du lịch dịch vụ.
Thậm chí anh em, dòng họ cùng hùn vốn để làm những tổ hợp nhà dài mới
Gỗ, đá, tre, nứa, đèn cao áp và đường bê-tông đang tìm được tiếng nói chung. Nhịp sống thong thả của người Ê-Đê cũng có vị thế riêng đầy đạo lý, trong đời sống phố thị ồn ào.
Với các nhà nghiên cứu văn hóa, như nghệ sĩ ưu tú Vũ Lân (ảnh) - buôn Ako Dhong là một bảo tàng sống của những giá trị truyền thống Ê-đê. Bảo tàng này đang gợi mở cách phát huy những giá trị đặc sắc Tây Nguyên trong dòng chảy hiện đại./.
