Thông thường, Đông chí diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày 21 hoặc ngày 22/12, nhưng năm nay Đông chí sẽ đến vào lúc 17:20:20 ngày 21/12.

Ngày Đông chí năm 2024 rơi vào ngày 21/12 Dương lịch và trùng hợp vào ngày 21/11 Âm lịch. Đây là một sự trùng hợp rất hiếm hoi của thời gian Âm lịch và Dương lịch, nhiều năm mới có 1 lần. Theo Sohu, từ tính toán thiên văn, tình trạng này đòi hỏi một chu kỳ thời gian xảy ra và hiện tượng đồng bộ tương tự tiếp theo sẽ đến tận năm 2081. Mặc dù tuyên bố như vậy không hoàn toàn chính xác về mặt khoa học nhưng nó phản ánh sự quan tâm và mong đợi đặc biệt của mọi người đối với thời điểm này.

Sự “trùng hợp thời gian” này không chỉ là sự trùng hợp thiên văn mà còn được văn hóa dân gian coi là điềm lành, tượng trưng cho sự may mắn, đoàn viên.

Đông chí không chỉ là một thuật ngữ mặt trời mà còn là một lễ hội quan trọng trong văn hóa truyền thống phương Đông như Trung Quốc, Hàn Quốc.

"Đông chí lạnh thì Tết ấm, Đông chí ấm thì Tết lạnh": Tại sao Đông chí lại quan trọng đến thế?

Đông chí là ngày có ngày ngắn nhất và đêm dài nhất ở Bắc bán cầu. Vào ngày này, mặt trời chiếu thẳng vào Chí tuyến Ma Kết (hay Nhiệt tuyến Nam Dương), từ đó ánh nắng bắt đầu dịch chuyển về phía Bắc, ngày dần dài ra: "Ăn cơm Đông chí, một ngày dài ra" là biểu hiện sinh động của hiện tượng này.

Bạn biết đấy, mùa đông lạnh giá có thực sự đến hay không còn phụ thuộc vào ngày Đông chí. 

Dưới góc độ thiên văn học và kinh nghiệm nông nghiệp, họ chỉ ra rằng vào khoảng thời điểm Đông chí, tần suất các đợt sóng lạnh di chuyển về phía Nam tăng lên và một số khu vực có thể có nhiệt độ cực thấp. Với tác động của biến đổi khí hậu, tuyết rơi hoặc không khí lạnh dày đặc ở phía Bắc và độ ẩm, lạnh giá ở phía Nam có thể rõ rệt hơn những năm trước.

Ngoài ra, kinh nghiệm dân gian "Đông chí lạnh thì Tết sẽ ấm; nếu Đông chí ấm thì Tết sẽ lạnh" cũng nhắc nhở mọi người rằng cái lạnh và ấm áp của ngày Đông chí sẽ ảnh hưởng đến xu hướng nhiệt độ trong toàn bộ Tết Nguyên đán.

Ở Trung Quốc, vào thời điểm này trong năm, phía miền Bắc, nhà nào cũng ăn bánh bao vào ngày Đông chí, ở miền Nam có tục lệ ăn xôi, uống canh thịt cừu, tượng trưng cho sự đoàn tụ, trừ tà.

Đối mặt với mùa đông lạnh giá, việc bảo vệ sức khỏe trong ngày Đông chí đặc biệt quan trọng. Y học cổ truyền Trung Quốc cho rằng Đông chí là thời điểm “âm dương sinh ra”, cơ thể con người nên chú trọng dưỡng dương, dưỡng thận. Ăn những thực phẩm có tính ấm như thịt cừu, thịt bò, súp gừng… để bổ sung nhiệt lượng cho cơ thể.

Thêm vào đó, ngày Đông chí vốn dĩ cũng chiếm một vị trí then chốt trong văn hóa truyền thống phương Đông, đặc biệt là Trung Quốc. Ngay từ thời nhà Chu, ngày Đông chí đã được coi là một lễ hội quan trọng cùng các hoạt động cúng tế hoành tráng được tổ chức. Vào thời nhà Hán, ngày Đông chí được gọi là "Lễ hội mùa đông", hoàng đế sẽ đích thân về vùng nông thôn để tổ chức lễ tế trời, cầu xin thần linh phù hộ cho đất nước thái bình, mùa màng bội thu. 

Vào thời nhà Đường và nhà Tống, lễ kỷ niệm Đông chí trở nên nhiều màu sắc hơn, dân gian có câu "Ngày Đông chí lớn như Tết". Vào thời nhà Minh và nhà Thanh, các hoàng đế vẫn tổ chức lễ tế trời. Những truyền thống lịch sử này khiến Đông chí không chỉ là một thuật ngữ mặt trời mà còn là một lễ hội truyền thống giàu ý nghĩa văn hóa. 

Ở nước ta, mặc dù ngày Đông chí không phải một ngày lễ lớn nhưng nhiều người vẫn quan sát thời tiết và thực hiện các điều kiêng kỵ để cầu mong may mắn.

Nên làm những gì trong Đông chí?

1. Chú ý đến sự thay đổi của thời tiết và bảo vệ bản thân khỏi cái lạnh

Trong ngày Đông chí, thời tiết dần trở nên lạnh hơn và nhiệt độ giảm đáng kể. Vì vậy, chúng ta cần hết sức chú ý đến sự thay đổi của thời tiết, bổ sung quần áo kịp thời và làm tốt công việc giữ ấm. Đặc biệt là người già, trẻ em và người ốm yếu cần giữ ấm để tránh cảm lạnh cùng các bệnh khác.

Vào đêm Đông chí, âm dương được sinh ra, đây là thời điểm cơ thể con người phục hồi và điều chỉnh tốt nhất. Thức khuya sẽ làm rối loạn đồng hồ sinh học của cơ thể, ảnh hưởng đến sự lưu thông khí huyết, dẫn đến thiếu năng lượng và giảm khả năng miễn dịch vào ngày hôm sau. Vì vậy, bạn nên cố gắng đi ngủ trước 23h để đảm bảo ngủ đủ giấc từ 7-8 tiếng.

2. Hãy sắp xếp chế độ ăn uống hợp lý và chăm sóc cơ thể thật tốt

Ngày Đông chí là thời điểm thích hợp để bổ sung chất dinh dưỡng. Chúng ta có thể nuôi dưỡng cơ thể và tăng cường khả năng miễn dịch thông qua thực phẩm. Ở Trung Quốc, người miền Bắc có tục lệ ăn bánh bao; còn miền Nam lại thích ăn bánh trôi tượng trưng cho sự đoàn tụ, hạnh phúc. Ngoài ra, mọi người cũng có thể ăn một số thực phẩm có tính ấm và bổ như thịt cừu, thịt bò, táo đỏ… để bổ sung lượng calo và chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.

Trong ngày Đông chí, dương khí của trời đất dâng lên nhưng chưa mạnh mẽ, khiến cơ thể con người dễ bị tổn thương trước không khí lạnh. Lúc này, bạn nên cố gắng tránh ăn những thực phẩm có tính lạnh như đồ uống lạnh, trái cây ướp đá, hải sản sống,… Những thực phẩm này không chỉ dễ làm tổn thương lá lách và dạ dày, dẫn đến khó tiêu, đau bụng, tiêu chảy và các vấn đề khác mà còn tiêu hao năng lượng dương ít ỏi của cơ thể, khiến cơ thể càng suy yếu. Ngược lại, bạn nên ăn nhiều đồ ăn có tính ấm để giúp dương khí thăng hoa và bồi bổ cơ thể.

3. Giữ tâm trạng vui vẻ và tránh thay đổi tâm trạng thất thường

Trong ngày Đông chí, thời tiết lạnh giá và mọi người có xu hướng cảm thấy chán nản, lo lắng. Vì vậy, chúng ta cần duy trì tâm trạng vui vẻ và tránh những tác động tiêu cực của việc thay đổi cảm xúc lên cơ thể. Bạn có thể thư giãn và giảm bớt căng thẳng bằng cách nghe nhạc, xem phim, đọc sách, gặp gỡ bạn bè,...

4. Chú ý an toàn trong nhà và ngăn ngừa tai nạn hỏa hoạn

Trong ngày Đông chí, mọi người sử dụng nhiều thiết bị điện trong nhà hơn, chẳng hạn như máy sưởi, quạt sưởi điện. Cần chú ý đến vấn đề an toàn khi sử dụng các thiết bị này để tránh xảy ra tai nạn cháy nổ. Thường xuyên kiểm tra xem dây điện, ổ cắm và các thiết bị khác có còn nguyên vẹn hay không và tránh sử dụng các sản phẩm điện kém chất lượng.

5. Chú ý đến động lực xã hội và mang lại năng lượng tích cực

Ngày Đông chí cũng là thời kỳ quan trọng đối với các hoạt động phúc lợi xã hội. Chúng ta có thể chú ý đến sự năng động của xã hội và tích cực tham gia vào các hoạt động phúc lợi công cộng khác nhau, như quyên góp quần áo, giúp đỡ những nhóm có hoàn cảnh khó khăn,... Thông qua những hành động này, chúng ta có thể truyền tải năng lượng tích cực và đóng góp cho xã hội.

Ngày Đông chí không chỉ là nút thời gian mà còn mang nhiều ý nghĩa. Nó tượng trưng cho sự biến đổi tự nhiên của âm dương và là sự ban phước lành của vũ trụ cho con người. Vào ngày Đông chí, mọi người sẽ thực hiện nhiều hoạt động kỷ niệm khác nhau như cúng tế, ăn cơm đoàn viên,... để cầu bình an, hạnh phúc trong năm tới. 

Đồng thời, ngày Đông chí cũng là thời điểm để suy ngẫm và nhìn nhận. Chúng ta có thể ôn lại những kinh nghiệm, thành quả đạt được trong năm qua và tổng kết những bài học kinh nghiệm. Chúng ta cũng có thể hướng tới những mục tiêu, kế hoạch trong tương lai và xây dựng những kế hoạch hành động mới cho năm tiếp theo.