Cũng như Việt Nam, Nhật Bản là quốc gia có văn hoá lúa nước sâu dày. Vì vậy nên người Nhật mang lòng kính trọng và yêu quý tột bậc với gạo cũng như những món làm từ hạt gạo, nhất là cơm. Bên cạnh việc cơm là món không thể thiếu trong các bữa ăn thường ngày thì từ nó, người Nhật cũng sáng tạo ra những đặc sản độc đáo, lẫy lừng cả nền ẩm thực Nhật và được cả thế giới biết đến như sau đây:

Sushi

Sushi không phải cá sống mà là cơm.

Nhắc đến sushi, nhiều người liên tưởng ngay đến những lát cá hồi, cá ngừ đỏ au bóng bẩy đầy hấp dẫn. Tuy nhiên không phải vậy, sushi không phải cá sống, "linh hồn" của sushi nằm ở cơm. Sushi là một từ Nhật Bản xưa, có nghĩa là "chua". Chữ chua này cũng nói lên nét độc đáo của sushi, chính là được trộn với giấm. Sushi là món cơm được trộn với giấm Nhật và một ít gia vị, có vị chua thanh nhè nhẹ, thường ăn kèm với các món hải sản, rau củ.

Được biết, một đầu bếp sushi mới vào nghề cần ít nhất 1 - 2 năm chỉ để học... nấu cơm. Họ phải nấu từ sáng đến tối, sao cho các hạt cơm đều tăm tắp, dẻo thơm, không nát nhưng phải dính, không khô mà mềm như bơ, vậy mới coi là chuẩn.

Onigiri

Cơm nắm onigiri.

Đây có lẽ là món cơm xuất xứ Nhật Bản quá nổi tiếng mà không ai không biết. Onigiri nổi tiếng trên toàn thế giới đến mức hiện tại, ở hầu hết các quốc gia, chỉ cần có cửa hàng tiện lợi thì bạn sẽ có thể mua được onigiri. Onigiri có nghĩa là cơm nắm, được trộn với ít gia vị và nắm lại. Đây là một cách ăn được sáng chế ra nhằm mục đích tiện lợi, dễ dàng mang theo cũng như bảo quản mỗi khi phải đi xa. Người ta thường quen thuộc với onigiri hình tam giác kèm một miếng rong biển, song onigiri cũng có thể mang dạng tròn, dạng trụ... Nhân của onigiri thường rất đa dạng, nhưng theo truyền thống thì thường có mơ, cá bào, cá hồi muối...

Donburi

Unagi Donburi (Unadon).

Donburi hay "don" có nghĩa là "cái tô", là tên gọi của một món cơm Nhật phổ biến. Giống như tên, Donburi là một món cơm ăn bằng tô, bao gồm cá, thịt, rau củ hay một số nguyên liệu khác. Thông thường, những tô cơm này sẽ có kích cỡ to, có nhiều cơm dưới đáy và được phủ một lượng lớn những món ăn kèm đậm đà bên trên, ăn kèm các loại sốt. Một loại sốt phổ biến trong số đó là loại bao gồm dashi, nước tương và mirin. Các loại don phổ biến bao gồm katsudon (cơm heo chiên xù), oyakodon (cơm gà và trứng gà), Gyudon (cơm bò), Unadon (cơm lươn)...

Ochazuke

Ochazuke - món cơm "đuổi khách" độc đáo.

Ochazuke, hay còn gọi là cơm chan trà, là món cơm "nhà nghèo", cơm "đuổi khách" trứ danh có xuất xứ từ vùng Kyoto, Nhật Bản. Thời xưa, khi mà người ta muốn đuổi khéo khách nào ngồi lâu ở nhà mình thì sẽ mời cơm chan trà, hiểu rằng "anh/chị ở đây lâu đến mức hết sạch thức ăn để đãi rồi, chỉ còn cơm với trà thôi". Trong thực tế, món cơm này được sáng tạo ra để giải quyết đồ thừa. Người ta chan trà vào cơm cùng các món ăn thừa, dùng hương thơm và thanh của trà để át mùi thức ăn cũ giúp dễ ăn hơn.

Khi xưa, cơm chan trà được xem như "cơm nhà nghèo", nhưng hiện tại, nó đã trở thành một biểu tượng văn hoá về tính cần kiệm của người Nhật cũng như đặc sản Nhật Bản, thường được bán ở các nhà hàng lớn.

Tamagohan

Cơm trứng tamagohan là một trong số các món cơm Nhật Bản nổi tiếng nhất.

Nếu phải chọn ra hai món thực phẩm mà người Nhật thích nhất thì có lẽ nhiều người sẽ nghĩ đến cơm và trứng. Người Nhật thích cơm bao nhiêu thì có lẽ cũng thích trứng bấy nhiêu và món tamagohan - cơm trứng - là minh chứng cho việc đấy. Tamagohan dịch đơn giản là cơm - trứng, và bản thân có cũng đơn giản là cơm và trứng mà thôi. Tuy nhiên đặc biệt ở chỗ trứng trong cơm là trứng sống. Người Nhật cuồng món cơm này đến mức sáng chế, nghiên cứu để lai tạo ra các loại trứng ngon để ăn cùng với cơm. Thậm chí, họ còn có loại trứng riêng dùng để làm chín như chiên, xào và loại dùng để ăn sống với giá đắt hơn nhiều lần. Loại trứng dùng để ăn sống với cơm thường không có mùi tanh, được kiểm duyệt sạch, có lòng đỏ đậm đà béo ngậy và vô cùng bổ dưỡng. Đây là một món cơm vô cùng nổi tiếng trong ẩm thực Nhật Bản và từng xuất hiện trong các bộ phim, anime...