Cây lạc (Arachis hypogaea) hay còn gọi là đậu phộng được trồng khá nhiều ở các vùng nông thôn Việt Nam, hiệu quả kinh tế cao, làm tăng độ màu mỡ cho đất, tốn ít công chăm sóc. Lạc có thể trồng một năm hai vụ, vụ Đông xuân và vụ Hè thu; vùng trung du nơi đất cao, thoát nước tốt, người dân có thể trồng thêm trong vụ Thu đông.

Trên thế giới, có hơn 100 nước trồng lạc. Lạc là cây trồng đứng thứ hai sau đậu tương về diện tích trồng cũng như sản lượng. Cây lạc không còn xa lạ gì với người Việt Nam. Đây là loạt hạt được trồng tại hầu hết các địa phương và mang lại sản lượng 530.000 - 550.000 tấn mỗi năm.

Còn tại Trung Quốc, cây lạc là được quy hoạch là một trong những cây trồng chính của nhiều địa phương. Trung Quốc là nhà sản xuất lạc lớn nhất thế giới, chủ yếu nghiền lạc để lấy dầu.

Theo USDA, Trung Quốc là nước đứng thứ hai sau Ấn Độ về diện tích trồng lạc với 5,1 triệu ha, chiếm 22,4% tổng diện tích trồng lạc của thế giới nhưng sản lượng lạc lại đứng hàng đầu thế giới đạt 15,1 triệu tấn.

Hành động kỳ lạ trên cánh đồng lạc

Tại Trung Quốc, mỗi khi đến mùa lạc ra hoa, trên các cánh đồng lạc thường diễn ra cảnh tượng rất kỳ lạ. Đó là những người nông dân thi nhau giẫm chân lên những cây lạc. Tại sao trồng cây sắp thu được thành quả họ lại làm như vậy? Hành động này có ý nghĩa khác?

Theo các chuyên gia nghiên cứu về cây lạc, cách làm này của những người nông dân thực chất không có hại mà còn có 3 tác dụng.

Thứ nhất, giúp rút ngắn khoảng cách giữa hoa và mặt đất. Việc giẫm chân lên cây lạc không khiến nó bị gãy do thân cây mềm và dẻo. Ngược lại, khi cây lạc bị giẫm xuống sát đất sẽ tăng diện tích tiếp xúc giúp phấn hoa dễ vận chuyển và thúc đẩy đậu quả tốt hơn.

Thứ hai, kiểm soát tốc độ tăng trưởng của cây lạc. Lạc cũng giống như khoai lang, khoai tây, cây của nó mọc trên mặt đất và quả mọc dưới đất. Đây không chỉ là mối quan hệ cộng sinh mà còn cạnh tranh dinh dưỡng với nhau. Nếu cây lạc phát triển quá nhanh thì quả bị thiếu chất dinh dưỡng và kém chất lượng. Đối với các loại cây trồng khác thì phương pháp xử lý là cắt tỉa, còn đối với lạc chính là giẫm đạp. Việc giẫm đạp lên phần thân cây sẽ làm tổn thương cành và lá ở mức độ nhất định nhưng lại tạo điều kiện cho chất dinh dưỡng tập trung vào phần rễ.

Thứ ba, thúc đẩy quá trình đậu quả. Cách mọc quả của lạc có phần đặc biệt. Hoa lạc (thường có màu vàng) vốn mọc ở phần thân khá thấp. Sau khi thụ phấn, hoa phát triển thành một ống thân dài, phát triển hướng xuống đất. Phía đầu của ống thân ấy là các củ (quả) lạc, sẽ xuyên thẳng xuống đất rồi giấu mình dưới đó để phát triển. Trong quá trình sinh trưởng, phần hoa sau thụ phấn này cần mọc theo chiều ngang trên mặt đất. Nếu cây lạc mọc quá cao thì phần hoa đã thụ phấn khó cắm vào đất để quả phát triển. Việc dùng chân giẫm lên cây có thể hạ thấp chiều cao của nó xuống sát mặt đất và nhờ đó hoa đậu quả dễ chui xuống đất giúp đạt được năng suất cao.

Thời điểm trồng lạc tốt nhất

Trong sách về thực vật ghi chép, cây lạc được xem là nguồn cung cấp chất đạm và dầu thực vật có giá trị (chỉ sau đậu nành). Hạt lạc là thực phẩm giàu chất dinh dưỡng. Trong 100g hạt lạc có chứa: nước 7,5g; protid 27,5g; lipid 44,5g; glucid 15,5g; chất xơ 2,5g; tro 2,5g; các muối khoáng: Ca 68m g; P 420mg; Fe 2,2mg; Mg 176mg; Mn 2,1 mg; K 658mg; Zn 3mg; Cu 0,7mg; các vitamin: vitamin 5, 0,44mg; B2 0,12mg; pp 16mg; E 1mg; chất leucoanthocyanic có tác dụng cầm máu.

Đông y cho rằng lạc có tác dụng bổ tỳ vị, ích khí, dưỡng khí huyết, cầm máu, nhuận phế, tiêu đàm, nhuận trường, tăng tiết sữa. Dầu lạc thích hợp với những người ăn uống kém, suy dinh dưỡng, đau dạ dày, ho có đàm, bị các chứng xuất huyết, sản phụ thiếu sữa. Nghiên cứu cho thấy, những người thường xuyên ăn lạc ít có nguy cơ bị các bệnh lý tim mạch hơn. Hạt lạc có nguồn protein dồi dào hơn bất cứ loại rau, đậu nào khác. Chính vì vậy, đây là loại thực phẩm rất cần thiết cho sự phát triển của trẻ em, cân bằng dinh dưỡng cho những người ăn chay và người có chế độ ăn ít thịt.

Cây lạc được trồng phổ biến bằng cách gieo hạt bởi hiệu quả kinh tế khá cao, ít công sức chăm sóc và được sử dụng rộng rãi trong đời sống hàng ngày. Là loại cây công nghiệp ngắn ngày, dễ trồng, thích hợp trong cơ cấu luân canh tăng vụ, cải tạo đất và có vị trí quan trọng trong quá trình chuyển dịch cơ cấu cây trồng.

Cây lạc có thời gian sinh trưởng khoảng 100-130 ngày. Củ lạc là quả của cây lạc được bắt đầu từ việc ra hoa, thụ phấn thụ tinh trên mặt đất thành tia quả rồi nhanh chóng đâm xuống đất ở độ sâu 3-7 cm và phình ra theo chiều ngang mà thành củ. Trong kỹ thuật trồng lạc phải tạo điều kiện cho lạc ra hoa tập trung (thời kỳ ra hoa rộ chỉ khoảng 10-15 ngày) và tạo điều kiện thuận lợi để tia quả phát triển.

Thời vụ trồng lạc để có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt nhất là vụ đông xuân và hè thu.

Còn thời điểm để giẫm lên cây lạc phù hợp nhất là buổi chiều có nắng, sau 3 giờ chiều. Bởi vì cây lạc sau một buổi sáng phơi nắng thì phần thân đã mềm và dẻo dai hơn nên khi bị giẫm sẽ không lo cây bị gãy. Lúc này, người nông dân có thể giẫm cây lạc thẳng đứng xuống.

Theo chia sẻ từ những người nông dân, họ giẫm lên cây lạc tuy tốn sức và chỉ áp dụng được nếu trồng số lượng không lớn nhưng cách làm này không gây hại sức khỏe, tiết kiệm thuốc trừ sau và đặc biệt là không cần tới tác nhân hóa học vẫn giúp lạc đạt năng suốt tốt. Các chuyên gia Trung Quốc sau khi nắm được thông tin này cũng cho rằng, việc giẫm lên cây lạc vào thời điểm sau khi hoa được thụ phấn là mẹo hay nên làm.