Nói dối là hành vi không tốt đối với một đứa trẻ, tuy nhiên vì nhiều lý do mà trẻ nảy sinh tâm lý nói dối để chống đối lại bố mẹ. Dưới đây là những lý do phổ biến khiến con nói dối, chủ yếu xuất phát từ phương pháp giáo dục của cha mẹ.
1. Trẻ nói dối vì biết hậu quả của việc nói thật
Thông thường, trẻ nhỏ nói dối bởi trẻ biết hậu quả của việc nói thật chắc chắn sẽ bị phạt. Theo nghiên cứu của Trung tâm nghiên cứu Trẻ nhỏ thuộc Đại học California, Santa Barbara, tình trạng này thường bắt đầu xảy ra khi trẻ được 5-6 tuổi, độ tuổi mà trẻ bắt đầu học cách phân biệt giữa tưởng tượng và thực tế, trí tưởng tượng của trẻ bắt đầu phát triển, và trẻ bắt đầu khám phá trí tưởng tượng đó và "bịa" ra một câu chuyện.
- Lỗi của bố mẹ: Hay trách phạt, răn đe nặng nề khiến con sợ hãi.
Vì vậy, cha mẹ không nên phạt trẻ. Điều các bậc phụ huynh cần làm là phân tích cho trẻ hiểu được hệ quả xấu của việc nói dối, giúp trẻ giải quyết vấn đề khiến trẻ nói dối và khen ngợi trẻ nếu trẻ dũng cảm nói ra sự thật. Nếu mỗi lần con làm sai lại bị đánh hoặc mắng thì chắc chắn lần sau con sẽ tìm cách lảng tránh để "thoát tội".
2. Trẻ nói dối vì không muốn làm cha mẹ buồn
Khi thấy cha mẹ buồn phiền vì sự thật, trẻ sẽ nói dối. Trẻ cũng hiểu được một số hành động nhất định có thể khiến cha mẹ thất vọng nên sẽ nói dối.
- Lỗi của bố mẹ: Tỏ thái độ quá tiêu cực hoặc kinh khủng khiến trẻ lo lắng.
Cha mẹ có thể giải thích với trẻ rằng "Mẹ sẽ không buồn phiền vì con và mẹ sẽ thực sự rất vui nếu con nói ra sự thật" và dù sự thật trẻ thừa nhận có nghiêm trọng đến đâu, hãy cố kiềm chế cơn giận trước mặt trẻ.
3. Trẻ nói dối vì trẻ không nhớ
Trẻ nhỏ cũng có thể nói sai sự thật bởi trẻ thực sự đã quên mất sự việc vừa xảy ra và vẫn tin rằng đó là sự thật. Chẳng hạn, nếu một đứa trẻ 2 tuổi bị bắt phải thừa nhận đã thả cuộn giấy vệ sinh vào bồn cầu và đứa trẻ đó khẳng định không làm, có thể trẻ đơn giản không còn nhớ đã làm việc đó.
- Lỗi của bố mẹ: Ép con nhận lỗi dù trẻ không nhớ ra.
Kiểu nói dối này hoàn toàn không đáng lo ngại. Các bậc phụ huynh chỉ cần cố gắng giải thích cho trẻ một cách kiên nhẫn. Nhiều phụ huynh trong trường hợp này nghĩ rằng con đang cố tình nói dối, từ đó đánh mắng hoặc phạt trẻ dù trẻ thật sự không nhớ gì.
4. Trẻ nói dối vì được "lập trình" để trả lời đúng
Người lớn thường đặt câu hỏi cho trẻ và chờ đợi một câu trả lời duy nhất từ trẻ. Ví dụ, cha mẹ hỏi, "Món đấy ngon không con?" và hy vọng trẻ trả lời "Ngon ạ". Nếu tình trạng này diễn ra trong thời gian dài mà không được khắc phục, trẻ dường như bị "lập trình" để đưa ra câu trả lời thỏa mãn ý muốn của cha mẹ mặc dù đó không phải cảm nhận thật sự của trẻ.
- Lỗi của bố mẹ: Dạy con phải trả lời theo quy luật cho mọi vấn đề.
Cha mẹ cần khuyến khích trẻ nói ra cảm nhận, suy nghĩ thật bằng những câu hỏi như: "Vậy con muốn ăn gì bây giờ nào, con yêu?" và giải thích để trẻ hiểu rằng trẻ hoàn toàn không cần nói dối chỉ để làm hài lòng người khác. Trẻ em luôn nói thật một cách hồn nhiên và vô tư, chỉ có điều nhiều khi phương pháp giáo dục sai lầm từ bố mẹ sẽ khiến con không còn muốn nói thật nữa.
5. Trẻ nói dối vì cha mẹ cũng nói dối
Trẻ chính là tấm gương phản ảnh cách giáo dục của cha mẹ. Trẻ bắt chước tật nói dối nếu phát hiện cha mẹ nói dối. Cách hiệu quả nhất để giáo dục trẻ không nói dối trong trường hợp này là cha mẹ phải là tấm gương tốt của trẻ, không nên nói dối và dám nhận lỗi nếu mắc khuyết điểm.
- Lỗi của bố mẹ: Nói dối thường xuyên và để trẻ phát hiện.
Kể cả với những lời nói dối vô hại nhưng khi trẻ biết được sẽ cảm thấy không còn tin tưởng bố mẹ. Thêm vào đó, khi đã hứa với con, bố mẹ nên tìm mọi cách để thực hiện lời hứa nhé.
6. Trẻ nói dối vì cho rằng bản thân thật ngốc nghếch
Nếu cha mẹ coi trẻ kém thông minh, la mắng trẻ và đổ lỗi cho trẻ, chúng sẽ trở nên tự ti, không muốn học điều hay, điều tốt, trong đó có cả việc nói lên sự thật.
- Lỗi của bố mẹ: Hay khiển trách, cho rằng con là đứa trẻ vô dụng.
Hãy thử trò chuyện với trẻ như những người bằng tuổi, giải thích để trẻ hiểu được điều xấu, điều chưa ngoan và đừng khiến trẻ có cảm giác tội lỗi vì mọi việc bản thân gây ra. Nhờ đó, trẻ sẽ dần trưởng thành và nhận ra tầm quan trọng của sự trung thực.
Cha mẹ cần làm gì khi trẻ nói dối?
- Khuyến khích con nói sự thật. Thay vì tức giận vì hành vi sai trái của trẻ, hãy cảm ơn trẻ đã nói cho bạn biết về điều đó. Nếu bạn la hét, trẻ sẽ không cảm thấy rằng sự trung thực là đúng đắn và được đền đáp.
- Đừng buộc tội trẻ: khi biết trẻ làm điều gì đó không đúng, thay vì buộc tội trẻ, bạn hãy tìm cách khuyến khích trẻ khắc phục lỗi lầm trẻ gây ra. Ví dụ, khi thấy trẻ vứt bút chì màu trên thảm phòng khách, bạn có thể nói với trẻ như thế này: "Ôi làm thế nào mà những cây bút chì màu lại nằm trên hết thảm phòng khách thế này ấy nhỉ, mẹ ước ai đó sẽ giúp mẹ nhặt chúng lên".
- Đừng làm trẻ cảm thấy quá tải. Đừng đè nặng con bạn với quá nhiều kỳ vọng hoặc quy tắc. Trẻ sẽ không hiểu hoặc không thể theo kịp kỳ vọng của bạn và trẻ có thể cảm thấy buộc phải nói dối để tránh làm bạn thất vọng.
- Xây dựng lòng tin của trẻ: Hãy cho trẻ biết rằng bạn tin tưởng trẻ. Không có gì quan trọng hơn việc trung thực, đây là phương pháp tốt nhất để nuôi dưỡng tính trung thực của trẻ.
