Ruộng đồng lênh láng nước sau những cơn mưa cuối thu. Người dân quê í ới gọi nhau ra đồng giăng lưới bắt cá để cải thiện bữa cơm gia đình. Thành quả sau buổi bì bõm lội nước thường là mớ cá ngạnh, cá rô, cá diếc… quẫy rột roạt trong chiếc giỏ tre.
Cá đồng mùa lũ thịt mềm và thơm ngon. Nhưng riêng cá diếc luôn được người dân quê “ưu ái” hơn cả. Và trong bữa cơm ngày mưa lạnh thường hiện diện món cá diếc kho nén.
Cá diếc tươi rói vừa vớt lên khỏi mặt nước mang về dùng dao cắt vi, móc mang, mổ bỏ ruột rồi rửa sạch. Cho cá vào nồi cùng gia vị, ít nước mắm và nghệ tươi giã nhuyễn, đổ thêm nước vừa ngập cá rồi bắc lên bếp đun nhỏ lửa.
Rảo bước ra vườn nhổ mớ cây nén rồi rửa sạch, cắt luôn cả phần củ và rễ thành đoạn ngắn để cho ráo nước. Đợi khi cá chín thì cho nén vào nồi, sau dăm phút thì rắc thêm ít tiêu xay nguyễn rồi nhấc xuống khỏi bếp.
Đĩa cá diếc kho nén trông dân dã nhưng đậm đà hương vị đồng quê, “hút đũa” cả bữa cơm.
“Đúng điệu” phải kể đến món cá diếc kho ngót với rau răm, chế biến khá đơn giản lại thơm ngon. Cá diếc mang về còn tươi sống dùng dao mổ ruột, móc mang, rửa sạch và để ráo nước. Dạo quanh vườn nhà tìm mớ rau răm, nhặt lấy phần lá và rửa sạch.
Cho cá vào nồi nước đun sôi trên bếp, nêm muối, đường, tiêu, bột ngọt, thêm vài lát ớt và hành tím thái mỏng. Cá vừa chín thì cho rau răm vào nồi và nêm thêm gia vị vừa ăn. Khi nước sôi trở lại thì nhấc xuống khỏi bếp thế là đã có món cá diếc kho ngót với rau răm dịu ngọt, tỏa hương thơm phức.
Cá diếc kho ngót với rau răm có thể ăn với cơm hay bún đều ngon. Chén cơm chan nước kho cá nóng hổi cứ ngọt bùi làm ấm lòng giữa ngày mưa giá lạnh.
Miếng thịt cá ngọt mềm dần tan trong miệng mang hương vị phù sa sông nước, đồng quê hòa quyện với hương thơm của rau răm nơi vườn nhà.
Đơn giản nhưng không kém phần thơm ngon là món cá diếc chiên xù. Lựa những con cá nhỏ khoảng hai ngón tay dùng dao mổ ruột, móc mang, rửa sạch rồi để cho ráo nước. Đun chảo dầu phộng sôi trên bếp rồi cho cá vào đến khi chín vàng rồi lật sang bên.
Khi cá chín đều thì dùng đũa gắp ra đĩa đặt cạnh chén nước mắm pha chanh, đường, ớt tỏi trông như mời gọi.
Chấm cá vào chén nước mắm rồi đưa vào miệng nhai nghe giòn tan, không sợ hóc xương. Vị ngọt từ thị cá hòa cùng vị mặn của mắm, vị chua của chanh quyện cùng vị cay của ớt và hương thơm của tỏi cứ “vương vấn” nơi đầu lưỡi.
Đĩa cá chiên còn là món mồi lai rai với dăm ly rượu đế của những bác nông phu sau cả ngày lao động vất vả.
Những cơn mưa nặng hạt cuối thu làm cho ruộng đồng lênh láng nước. Người người lại rủ nhau lặn lội giăng lưới bắt cá dưới làn mưa lạnh cho bữa cơm gia đình thêm ấm cúng với những món ngon chế biến từ cá diếc đồng quê.
Cá diếc còn có tên khác là tức ngư, phụ ngư. Theo y học cổ truyền, cá diếc tính hàn với công dụng điều khí hòa trung rất bổ ích.
Cá diếc có thể kết hợp cùng một số nguyên liệu chế biến món ăn chữa các bênh: đau gan vàng da, đái tháo đường, viêm phế quản mạn tính, tăng tiết sữa cho phụ nữ sau sinh…
