Tại Trung tâm Khám dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, chị Trần Thị Thu Huyền (Hoàn Kiếm, Hà Nội) ôm cô con gái hơn 3 tuổi, vẻ mặt buồn bã. Con gái chị Huyền vừa được bác sỹ kết luận bị còi xương dẫn dến việc bé chậm lớn, chân vòng kiềng.

Chị Huyền cho biết, do nhà ở phố cổ nên suốt ngày con gái chị bị nhốt trong nhà. Trước đây, bố chồng chị Huyền hay bế cháu ra Bờ Hồ đi dạo vào buổi sáng nhưng vì thiếu hiểu biết, sợ con ra ngoài gặp nắng, gió về ốm nên chị tỏ thái độ không hài lòng. Vài lần như vậy, bố chồng chị tự ái không bế cháu nữa. Từ đó, con gái chị chỉ quanh quẩn trong chiếc cũi cạnh cửa hàng bán sinh tố của mẹ. “Đến khi nhìn thấy chân cháu bị vòng kiềng, còi cọc mới đưa đi khám thì muộn mất rồi. Không biết giờ đưa bé đi nắn chân có được không?”, chị Huyền buồn bã tự trách mình.

Bà mẹ trẻ Hà My (An Dương, Hải Phòng) kể rằng mình hay nhăn nhó giằng cậu con trai từ tay cụ nội mỗi khi cụ nội bế chắt ra ban công ngồi “cho quen nắng, quen gió”. “Đến giờ bác sĩ nói con em bị còi xương, chậm biết đi là do ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời mới thấy hối hận quá”, Hà My tâm sự.

 

Theo Ths Phan Bích Nga, tình trạng thiếu vitamin D vì nguyên nhân thiếu ánh nắng mặt trời là hay gặp nhất do thói quen kiêng cữ, sợ trẻ tiếp xúc nắng sớm sẽ bị ốm. “Điều này rất đáng buồn vì nước ta là nước nhiệt đới hầu như quanh năm ánh nắng thừa thãi vậy mà tỷ lệ còi xương vẫn cao chỉ vì cha mẹ thiếu hiểu biết, không cho con trẻ phơi nắng”, Ths Bích Nga cho biết.

Vitamin D là vitamin tan trong chất béo và có trong thức ăn động vật như gan, cá, trứng, sữa… Vitamin D là một nhóm gồm từ D2 đến D7, trong đó 2 chất có hoạt tính mạnh nhất là D2 và D3, trong đó D3 được tổng hợp ở các tế bào da nhờ ánh sáng tử ngoại, nếu được tiếp xúc với ánh sáng mặt trời thì lượng D3 tạo ra đủ cho nhu cầu của cơ thể.

Vitamin D có vai trò rất quan trọng trong sự phát triển bình thường hệ xương ở trẻ em. Khi thiếu vitamin D sẽ gây hậu quả còi xương ở trẻ em, làm trẻ chậm lớn, chậm biết đi, chân vòng kiềng… Ở người lớn sẽ bị loãng xương, xương dễ gẫy.

 

- Ở trẻ nhỏ: Có thể sờ thấy xương sọ mềm, do tư thế nằm đầu dễ bị méo mó, đầu bẹt phía sau, hoặc một bên. Thóp rộng chậm liền, bờ thóp mềm, đầu to có bướu, răng mọc chậm, men răng xấu.

- Ở trẻ lớn hơn: Thường có biến đổi xương lồng ngực, có chuỗi hạt sườn. Các xương chi xuất hiện vòng cổ tay, cổ chân. Các cơ nhẽo làm cho trẻ chậm biết lẫy, bò, ngồi, đứng, đi. Nếu không điều trị kịp thời sẽ để lại di chứng như: Lồng ngực biến dạng, ngực nhô ra phía trước như ngực gà, gù, vẹo cột sống, chân tay cong, chân vòng kiềng, chân chữ bát, khung chậu hẹp.

Các biến chứng của xương làm giảm chiều cao, hạn chế chức năng hô hấp, thay đổi dáng đi và ảnh hưởng xấu đến sinh đẻ ở trẻ gái. Ngoài ra, trẻ còn bị xanh xao, thiếu máu, hay bị viêm phổi.

 

Để phòng còi xương cho con, ngay từ khi mang thai, người mẹ nên thường xuyên đi dạo ngoài trời để tiếp nhận vitamin D. Trong chế độ ăn nên ăn các loại thực phẩm có nhiều can-xi và vitamin D như cá, cua, trứng, gan, sữa… Trẻ sau khi sinh cần được bú ngay, bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. Khi trẻ ăn bổ sung nên cho trẻ đủ chất, thường xuyên cho trẻ ăn cua, cá, trứng, sữa, gan, pho mai, các loại rau xanh. Chú ý bữa ăn  luôn có dầu ăn hoặc mỡ để tăng hấp thu vitamin D.

 

Theo Ths Phan Bích Nga, trẻ luôn được sống trong môi trường trong sạch, thoáng mát, có nhiều ánh sáng. Ngay từ 2 tuần tuổi, trẻ đã cần được phơi nắng: Tốt nhất là vào buổi sáng (khoảng 7h-8h) nếu không có thời gian thì buổi chiều (khoảng 4h-5h). Trung bình yêu cầu 2 tiếng/tuần hay 10-15 phút/ngày tùy vào khả năng phơi nắng của trẻ và mức độ phát triển xương vận động (nếu trẻ ít ốm hoặc trẻ có biểu hiện của chớm còi xương có thể phơi nắng lâu hơn). Khi phơi chỉ cần để hở hai cẳng chân cho da của trẻ tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

 

Trẻ bị còi xương do thiếu vitamin D thường thiếu cả can-xi nên cần cho trẻ uống thêm cả can-xi. Liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sỹ, vì uống không đúng có thể gây ngộ độc vitamin D. Trong một số trường hợp uống quá liều, kéo dài sẽ làm tăng can-xi máu và vôi hoá mạch máu gây sỏi thận.

 

Trẻ 2 tuần tuổi đã cần được phơi nắng. Tốt nhất là vào buổi sáng (khoảng 7h-8h) nếu không có thời gian thì buổi chiều (khoảng 4h-5h). Trung bình yêu cầu 2 tiếng/tuần hay 10-15 phút/ngày tùy vào khả năng phơi nắng của trẻ và mức độ phát triển xương vận động (nếu trẻ ít ốm hoặc trẻ có biểu hiện của chớm còi xương có thể phơi nắng lâu hơn).   BS Phan Bích Nga