Trong những ngày đầu năm Ất Tỵ 2025, người hâm mộ trên toàn thế giới bàng hoàng với thông tin nữ diễn viên Từ Hy Viên qua đời đột ngột trong chuyến du lịch tại Nhật Bản do cúm và viêm phổi. Vào ngày 8/2, MC Từ Hy Đệ - em gái Từ Hy Viên cũng chia sẻ với truyền thông về việc gia đình sẽ chôn cất chị gái cô theo hình thức thụ táng, không lập bia mộ. Theo Từ Hy Đệ, đây là ý nguyện của Từ Hy Viên lúc sinh thời. Bên cạnh đó, gia đình cũng mong muốn Từ Hy Viên thanh thản, được trở về với thiên nhiên sau khi mất.

Ngay khi thông tin này được công bố, không ít người tỏ ra bất bình vì gia đình cô đã chọn hình thức thụ táng cho Từ Hy Viên. Nhiều người cho rằng hình thức mai táng này không thực sự tốt đẹp như tên gọi, chưa kể tro cốt có chứa các chất không dễ phân hủy trong tự nhiên, thường bị vón cục làm cây xanh không thể sinh trưởng. Do đó, sau 1 năm hoặc vài năm, các nhân viên nghĩa trang sẽ lật cây xanh lên để mang những mảnh tro cốt này đi hỏa táng lần 2 rồi sau đó tiếp tục rải chúng vào đất. Vậy những thông tin này thực sự có đúng về hình thức thụ táng?

Mộc thụ táng là gì?

Thụ táng là một hình thức mai táng đặc biệt, trong đó thi thể người đã khuất được treo trên cây hoặc chôn dưới gốc cây. Phương thức này thể hiện mối liên kết sâu sắc giữa con người và thiên nhiên, đồng thời phản ánh quan niệm về sự sống và cái chết trong các nền văn hóa khác nhau.

Thụ táng là một nghi thức mai táng phổ biến dành cho trẻ sơ sinh dưới một tuổi ở Tây Tạng. Thụ táng cũng được thực hiện ở một số nền văn hóa khác trên thế giới, như một hình thức thể hiện sự tôn trọng đối với người đã khuất và niềm tin vào sự sống sau cái chết.

Ở Nhật Bản cũng có hình thức thụ táng này được gọi là mộc thụ táng (Jumokuso). Mộc thụ táng là hình thức chôn cất người đã khuất bằng việc hỏa táng và lấy tro cốt chôn dưới đất, sau đó trồng cây lên để đánh dấu mộ phần. Các gia đình có thể đến viếng thăm người thân và thực hiện các nghi lễ cúng bái tại đó.

Việc chôn cất dưới gốc cây là phương pháp mai táng đã tồn tại từ lâu đời, trong đó người ta chôn cốt vào trong rừng và trồng cây phía trên. Hình thức này ngày càng được lựa chọn nhiều ở Nhật là do vấn đề kế thừa mộ phần liên quan đến tình trạng già hóa dân số và ít con cái, cũng như sự thiếu hụt đất dành cho nghĩa trang ở khu vực vùng thủ đô. Phương pháp chôn cất dưới gốc cây, không đòi hỏi người kế thừa và cho phép chôn cất nhiều hài cốt trong một diện tích hạn chế, đã nhận được sự quan tâm như một giải pháp giải quyết cả hai vấn đề trên. 

Với quan niệm "quay trở về với tự nhiên sau cái chết", mức độ nhận thức về phương pháp này đã tăng vọt một cách nhanh chóng. Gần đây hơn, không chỉ dừng lại ở việc trồng cây và chôn cất xung quanh nó, mà còn có việc bố trí cây cảnh theo phong cách làm vườn xung quanh cây, sáng tạo trong việc thiết kế hũ tro cốt, cung cấp không gian riêng cho từng gia đình sử dụng, và thậm chí cho phép chôn cất cùng với vật nuôi quý giá, đều làm tăng thêm sự đa dạng cho cách thức mai táng này.

Nơi đầu tiên ở Nhật Bản thực hiện hình thức mộc thụ táng được biết đến là tại chùa Shouunji (hiện nay là chùa Chishouin) ở thành phố Ichinoseki, tỉnh Iwate vào năm 1999. Hình thức chôn cất này cho phép sử dụng một khu vực nhất định trong rừng núi ở thành phố Ichinoseki giống như một nghĩa trang thông thường, và thực hiện việc chôn cất bằng cách đào một lỗ ở rễ cây thay cho bia mộ để chôn cất hài cốt. Vào thời điểm đó, việc không cần người kế tục và việc chôn cất hài cốt trực tiếp vào rừng đã thu hút sự chú ý vì những hình ảnh trở về với tự nhiên, thu hút không chỉ người dân địa phương mà còn cả từ những khu vực đô thị chủ yếu là khu vực thủ đô. Chôn cất dưới gốc cây tại chùa Shouunji này sau đó đã trở thành tiền đề cho sự lan rộng của hình thức chôn cất dưới gốc cây khắp Nhật Bản.

Một phong trào của cư dân địa phương phản đối việc rải tro cốt dưới gốc cây tại "Horonai Tree Burial Forest Park" ở thị trấn Naganuma, Hokkaido đã nổ ra năm 2004. Hình thức chôn cất này không phải là chôn cất dưới gốc cây với việc nhận được giấy phép quản lý nghĩa trang tại rừng núi đã được cấp phép như chôn cất dưới gốc cây tại chùa Shouunji ở thành phố Ichinoseki, tỉnh Iwate đã nêu trước đó, mà là hình thức chôn cất bằng cách rải tro cốt vào rừng núi. Do đó, những nguyên nhân như sự lo ngại về ảnh hưởng tiêu cực đến cây trồng của người dân địa phương đã dẫn đến việc họ bắt đầu phong trào phản đối. Phản ứng với điều này, hội đồng thị trấn Naganuma, Hokkaido đã thiết lập một quy định cấm việc rải tro cốt vào rừng núi, và hiện tượng này sau đó đã lan rộng đến thị trấn Nanae ở Hokkaido, thành phố Suwa ở tỉnh Nagano, thành phố Iwamizawa ở Hokkaido, thành phố Chichibu ở tỉnh Saitama, và thành phố Gotemba ở tỉnh Shizuoka. Bây giờ, hầu hết các nghĩa trang chôn cất dưới gốc cây đang hoạt động đều đã nhận được giấy phép nghĩa trang và thực hiện một cách hợp pháp.

Nghĩa trang công cộng Yokohama Memory Green là nơi đầu tiên thực hiện rộng rãi cách mai táng này. Sự kiện này đã tạo nên một bước ngoặt và vào năm 2012, nơi tiếp theo thực hiện dịch vụ mộc thụ táng là Nghĩa trang Kodaira thuộc quản lý của Tokyo, với số lượng mộ được cung cấp lên đến 16.3 lần đã được truyền thông đưa tin rộng rãi, làm tăng đáng kể mức độ nhận biết về việc chôn cất dưới gốc cây.

Mộc thụ táng như thế nào?

Từ năm 2013 trở đi, nhiều loại hình chôn cất dưới gốc cây mới đã được ra đời. Tiếp nối sự phổ biến của việc chôn cất dưới gốc cây ở Nghĩa trang Kodaira từ năm 2012, các nghĩa trang tư nhân và nghĩa trang thuộc chùa cũng bắt đầu thiết lập các khu chôn cất dưới gốc cây. Trước đây, phương pháp chôn cất chủ yếu là đặt hài cốt vào một hố lớn chung, nhưng gần đây đã xuất hiện nhiều phương thức khác nhau như tạo ra khu vườn theo phong cách làm vườn với hoa cỏ xung quanh cây, chôn cất hài cốt sau khi chuyển sang lọ đựng đẹp, hay sử dụng cùng một không gian để tạo ra các dấu mộ bằng đá granite cho gia đình, cho thấy sự đa dạng hóa trong phương thức chôn cất dưới gốc cây đang ngày càng mở rộng.

Tại nơi mộc thụ táng, có một tấm bia được gắn vào luống hoa, bức chân dung tưởng niệm, tên sau khi mất và ảnh của người đã khuất có thể được hiển thị trên màn hình. Bạn có thể gặp lại những người thân yêu từ lâu và ôn lại kỷ niệm theo ý muốn.

Trong khi những ngôi mộ thông thường được xây dựng bằng việc dựng đá mộ làm từ đá hoa cương để đánh dấu nơi chôn cất cốt, thì mộc thụ táng lại chọn trồng cây anh đào hoặc cây phong màu đỏ như những cây biểu tượng, và chôn cất cốt xung quanh khu vực đó. Gần đây không chỉ có việc trồng cây biểu tượng, mà còn xuất hiện hình thức chôn cất dưới gốc cây kiểu vườn, với việc trồng các loại hoa cỏ theo mùa.

Hầu hết các ngôi mộ dưới gốc cây không cần người kế nghiệp do chúng là ngôi mộ cúng dường vĩnh viễn. Sau khi được chôn cất dưới gốc cây, thay vì người thân thì chùa hay văn phòng quản lý sẽ đảm nhận việc quản lý và cúng dường liên tục, nên ngay cả những người độc thân không có người kế nghiệp hoặc các cặp vợ chồng cũng có thể sử dụng.

Chôn cất dưới gốc cây thường rẻ hơn so với mộ thông thường do không cần không gian lớn để chôn cất, không cần xây dựng bia mộ, và các yếu tố khác. Tuy nhiên, chi phí cho việc chôn cất dưới gốc cây có thể tăng tùy theo số lượng người sử dụng, và nếu một gia đình lớn đăng ký thì ngôi mộ thông thường có thể có giá thấp hơn.

Mộc thụ táng được chia làm chôn cất Satoyama (chôn cất cây rừng núi) và chôn cất cây đô thị. Satoyama là loại hình chôn cất cây nơi xương tro được chôn cất trực tiếp trong khu rừng núi đã được cấp phép làm nghĩa trang. Có hai phương pháp: Một là trồng cây mới mỗi khi có người đăng ký, và hai là chôn xương tro xung quanh các cây tự nhiên đã có trong rừng. Việc thăm mộ có thể trở nên khó khăn, nhưng đây được coi là hình thức chôn cất cây gần gũi nhất với hình ảnh trở lại với tự nhiên. Mặt khác, vì cần không gian rộng lớn, loại hình này không thể thiết lập ở khu vực đô thị mà phải được đặt ở ngoại ô, xa khu vực thành thị.

Chôn cất cây đô thị là loại hình chôn cất cây có khu vực dành riêng cho chôn cất cây trong các khu đất của chùa hay nghĩa trang. Tương tự như loại hình chôn cất cây rừng núi, cũng có trường hợp trồng cây mới mỗi khi có người đăng ký, nhưng hầu hết là chôn xương tro xung quanh cây biểu tượng. Trong loại hình chôn cất cây đô thị, có nơi cài đặt bia mộ với tên được khắc trên bia đá. Vì vị trí chôn cất rõ ràng và phần bên trong của phòng chứa tro cốt được phân chia một cách rõ ràng, nên việc thăm mộ trở nên dễ dàng hơn và đó là một đặc điểm của loại hình này. Trong trường hợp những khu mộ nằm trong khuôn viên chùa, có thể có các giới hạn liên quan đến tôn giáo, tông phái, nhưng trong việc chôn cất dưới gốc cây thì thường không có những hạn chế này.

Mộc thụ táng tại Công viên tưởng niệm Shintokorozawa, tỉnh Saitama có giá từ 300.000 yên (hơn 50 triệu đồng), Công viên tưởng niệm Tokorozawa từ 198.000 yên (hơn 33 triệu đồng).

Các phương thức mộc thụ táng

Phương thức chôn cất dưới gốc cây được phân loại thành ba loại chính dựa trên cách chôn cất: Chôn cất hợp thể (tập thể), chôn cất cá nhân và chôn cất gia đình.

Chôn cất tập thể: Xương cốt được lấy ra từ hũ cốt để chôn cất chung với người khác. Xương cốt lấy ra từ hũ cốt có thể được chôn cất ngay, hoặc cũng có thể được chuyển vào túi vải rồi mới chôn cất.

Chôn cất cá nhân: Mỗi người có một khu vực chôn cất riêng biệt, và được chôn cất tại đó. Trong trường hợp chôn cất riêng lẻ, xương cốt có thể được chôn cất nguyên trạng hoặc sau khi đã chuyển vào túi vải, hoặc có thể chôn cất xương cốt trong hũ cốt, hoặc biến xương cốt thành bột và chuyển vào một hộp chuyên dụng để chôn cất. Tuy nhiên, sau một thời gian nhất định được chôn cất, hầu hết sẽ được di chuyển vào không gian hợp tác để tái mai táng.

Chôn cất gia đình: Có một khu vực riêng cho gia đình (hoặc bạn bè trong một số trường hợp), và cả gia đình sẽ được chôn cất ở đó. Giống như chôn cất riêng lẻ, xương cốt có thể được chôn cất nguyên trạng hoặc sau khi đã chuyển vào túi vải, hoặc chôn cất xương cốt trong hũ cốt, hoặc biến xương cốt thành bột và chuyển vào một lô chuyên dụng để chôn cất. Tương tự như chôn cất riêng lẻ, sau một thời gian nhất định được chôn cất, hầu hết sẽ được di chuyển vào không gian hợp tác để tái mai táng.

Nói cách khác, các gói có sẵn bao gồm "gói dành cho một người", "gói dành cho hai người", "gói dành cho gia đình", "gói dành cho thú cưng" và thậm chí là "mộ chung tưởng niệm vĩnh viễn" để bạn có thể chọn gói phù hợp nhất với mình.

Có nhiều gói dịch vụ khác nhau tùy thuộc vào số lượng người sử dụng dịch vụ và số năm, nhưng đối với các gói dịch vụ có thời hạn ngắn, sau ngày hết hạn, hài cốt sẽ được chuyển đến một ngôi mộ chung trong cùng khu vực chôn cất trên cây và sẽ được chăm sóc chu đáo mãi mãi cho đến khi khu vực quản lý còn tồn tại.

Ngay cả sau khi hài cốt được chuyển từ nơi mộc thụ táng sang một ngôi mộ chung với các nghi lễ tưởng niệm lâu dài, chúng vẫn tiếp tục được chăm sóc chu đáo. Các đơn vị quản lý cũng cung cấp các dịch vụ tưởng niệm chu đáo trong lễ Obon và Higan, vì vậy ngay cả những người không có người kế vị cũng có thể an tâm sử dụng dịch vụ mộc thụ táng.

Một số nơi chôn cất theo hình thức mộc thụ táng sẽ có những dịch vụ và phong cách thiết kế riêng của mình.

Nghĩa trang cung cấp dịch vụ mộc thụ táng Sakura Inori sau khi thanh toán khoản phí ban đầu, sẽ không cần phải trả thêm phí quản lý hay quyên góp, do đó không gây gánh nặng cho các thành viên còn sống trong gia đình.

Nghĩa trang môi trường Yokohama Midori no Mori là một nghĩa trang có ý thức bảo vệ môi trường. Cơ sở này được thiết kế để giảm lượng khí thải CO2 bằng cách sử dụng năng lượng mặt trời, gió và đèn LED chiếu sáng bên trong cơ sở.

Đồi Isogo - Đúng như tên gọi của nghĩa trang, nơi này nằm gần biển và mang đến cho bạn cảm giác gần gũi với thiên nhiên. Từ đỉnh đồi, bạn có thể ngắm toàn cảnh thành phố Yokohama, khiến cho việc viếng thăm các ngôi mộ trở thành một trải nghiệm thú vị.

Tại Công viên nghĩa trang Yokohama Miho Joen, có ba khu chôn cất trên cây: "Nghĩa trang chôn cất trên cây thác nước" hiếm có, nơi người đã khuất có thể yên nghỉ dưới sự bảo vệ của thác nước; "Nghĩa trang chôn cất trên cây hoa anh đào" nơi người đã khuất có thể yên nghỉ dưới những cây anh đào; và "Nghĩa trang chôn cất trên cây Komorebi" nơi người đã khuất có thể yên nghỉ dưới một cây Euonymus (cây bụi cháy) của Nhật Bản.

Tại Nghĩa trang Takino Tree Burial và Sakura Tree Burial, hài cốt sẽ được chuyển đến Tượng Phật Kannon để thực hiện Lễ tưởng niệm vĩnh cửu cho tất cả các linh hồn trong nghĩa trang 13 năm sau lần chôn cất cuối cùng.

Chi phí mộc thụ táng và thời gian tái mai táng

Có các kế hoạch chôn cất với thời gian lưu trữ là 10, 20 hoặc 33 năm. Mọi kế hoạch cuối cùng đều sẽ dẫn đến việc hài cốt được chôn cất sau một thời gian lưu trữ và sẽ được lưu giữ mãi mãi.

Theo thông tin từ Nghĩa trang Miyoshino, chi phí trung bình cho chôn cất 1 người là khoảng 280.000 yên/lô (50 triệu đồng/lô). Nếu nằm trong các khu lát đá, khoanh vùng, theo thiết kế đặc trưng các hướng Đông Tây Nam Bắc, mộ chung sẽ có giá đắt đỏ hơn. Chẳng hạn, mộ chung diện tích 2.7m2 ở hướng Đông có giá 3.575.000 yên trở lên (khoảng 590 triệu đồng trở lên), không gian lát đá phía Tây diện tích 1m2 giá khoảng 1.577.000 yên trở lên (khoảng 260 triệu đồng trở lên).

Khi thực hiện hình thức mộc thụ táng sẽ có một số chi phí liên quan như:

Phí sử dụng: Đây là chi phí sử dụng đất hoặc lô đất để chôn cất hài cốt. Chi phí lấy hài cốt ra khỏi bình đựng tro cốt và đặt chúng cùng nhau dao động từ vài chục nghìn yên đến khoảng 500.000 yên (tùy thuộc vào địa điểm và khu vực thụ táng), trong khi đối với trường hợp chôn cất cá nhân hoặc chôn cất theo gia đình, chi phí trung bình là khoảng vài trăm nghìn yên cho một người.

Phí chôn cất: Đây là những chi phí phát sinh khi chôn cất hài cốt và một số khoản phí bao gồm cả phí chôn cất. Nếu nhiều người, chẳng hạn như một gia đình, sử dụng hình thức mộc thụ táng, chi phí chôn cất có thể đắt đỏ vì phải tính phí mỗi lần chôn cất một thi thể.

Phí khắc (phí biển tên): Đây là chi phí khắc tên người được chôn cất trên bia mộ hoặc gắn biển tên. Ngoài ra còn có những ngôi mộ mộc thụ táng không có bia mộ ghi tên và những ngôi mộ mà bạn có thể lựa chọn có hoặc không có biển tên.

Phí quản lý: Đây là chi phí cho việc bảo trì và vận hành các cơ sở nghĩa trang. Một số nghĩa trang bao gồm chi phí bảo trì và vận hành vào phí sử dụng và không tính phí bảo trì hàng năm. Trong trường hợp thụ táng, có vẻ như hầu hết các trường hợp, phí quản lý chỉ được tính nếu người được chôn vẫn còn sống mua trước chỗ.

Mộc thụ táng ở thị trấn Miyoshi có giá trung bình 520.000 yên (khoảng 87 triệu đồng).

Công viên tưởng niệm Cloud Musashino có giá mộ vĩnh viễn từ 580.000 yên (gần 98 triệu đồng), mộc thụ táng từ 200.000 yên (khoảng từ 33 triệu đồng). Nghĩa trang Shintokorozawa "Alveage" tại TP. Kawagoe, tỉnh Saitama có giá mộc thụ táng từ 290.000 yên. Hai nơi này đều không có phí quản lý dịch vụ.