Phong tục thờ và cúng Táo quân (ông Công, ông Táo) là một tín ngưỡng văn hóa dân gian lâu đời của nước ta. Sự tích và nguồn gốc của lễ cúng Táo quân được lưu truyền với nhiều tích khác nhau.

Tuy nhiên, nhìn chung được hiểu là vào ngày 23 tháng Chạp là ngày Táo quân về Trời để bẩm báo với Ngọc Hoàng về những việc làm của gia chủ trong một năm, cả việc tốt và việc xấu.

Vì thế, vào dịp này, các gia đình thường bày biện, sửa soạn đồ cúng tiễn Táo Quân về trời thật chu đáo với mong muốn Táo Quân sẽ nói tốt về những việc làm trong năm. Như vậy sẽ được Ngọc Hoàng ban lộc và tránh bị quở trách.

Cũng tùy vào phong tục cũng như quan niệm của từng vùng, mâm lễ cúng ông Táo sẽ có phần khác nhau. Mâm cỗ cúng luôn đầy đủ các màu sắc, nhiều món ăn thể hiện mong muốn cuộc sống cả năm của gia chủ sung túc.

Nên làm lễ cúng Táo Quân ở đâu?

Có nhiều người quan niệm rằng, Táo Quân là thần Bếp núc. Vì thế, mâm lễ cúng nên tiến hành ở khu vực bếp. Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu, đây là cách hiểu đúng nhưng chưa đủ.

Táo Quân là cách nói tắt bởi lễ cúng Táo Quân được xem là lễ cúng chung 3 vị bao gồm Thần Đất, Thần Nhà và Thần Bếp. Dân gian thường gọi chung là thần linh, thổ địa, được thờ trên bàn thờ.

Theo tích của Việt Nam, Thổ Công chính là Phạm Lang trông coi việc bếp núc, còn được gọi là Đông Trù Tư Mệnh Táo Phủ Thần Quân. Trọng Cao làm Thổ Địa, trông coi việc nhà cửa, còn được gọi là Thổ Địa Long Mạch Tôn Thần.

Thổ Kỳ chính là Thị Nhi, trông coi việc chợ búa, còn được gọi là Ngũ Phương Ngũ Thổ Phúc Đức Chánh Thần. Ba vị Thần Táo là người định đoạt phước đức cho gia đình.

Trước đây, nhiều gia đình đặt bàn thờ nhỏ trong bếp, trên bàn thờ có bài vị thờ bằng chữ Hán. Vào ngày 23 tháng Chạp sẽ cúng một mâm cỗ ở bàn thờ này và một mâm cỗ trên bàn thờ.

Tuy nhiên, khi việc thờ cúng ngày nay được đơn giản hóa, chỉ dùng một bàn thờ chung cho cả nhà, lễ cúng 3 vị thần sẽ được tiến hành trang trọng nhất chính là khu vực ban thờ.

Theo chuyên gia phong thủy Phạm Cương và Mai Văn Sinh chia sẻ, trong lễ cúng ông Công ông Táo, nếu nhà bạn có ban thờ Táo quân (thường đặt gần bếp) thì thắp hương ở ban thờ này.

Nếu không có ban thờ Táo quân riêng thì phải thắp hương ở ban thờ thần linh hoặc gia tiên chứ không nên cúng lễ ở bếp vì từ xưa đến nay, ban thờ luôn được coi là ăng ten để giao tiếp giữa hai thế giới âm dương, giữa người trần thế và thần linh.

Một chi tiết nhỏ là khi thắp hương bạn nên lấy 1 cốc gạo cắm thêm ba nén nhang để bên cạnh mâm cơm cúng.

Bếp không nên thực hiện lễ cúng vì không được xem là nơi trang trọng. Hơn nữa, khu vực bếp là nơi nấu nướng hàng ngày, nơi chế biến thực phẩm.

Nếu cúng ở khu vực này sẽ được coi là thiếu trang trọng. Chưa kể nhiều gia đình, khu vực bếp khá chật chội và lộn xộn, việc cúng bái sẽ khó khăn.

Những lưu ý cần nhớ

Bạn có thể chọn một ngày gần nhất với ngày 23 hoặc cúng đúng ngày 23 tháng Chạp. Gia chủ làm lễ quan soái (lễ sửa bát hương).

Sau khi bát hương được lau sạch sẽ, để lại ba chân hương đẹp nhất, lễ sửa bát hương chỉ thực hiện 1 lần trong năm vào ngày 23 tháng Chạp.

Gia chủ ăn mặc chỉnh tề, áo dài quần dài, gọn gàng, sạch sẽ, bày lễ, lên hương và khấn. Sau khi hết 1 đến 2 tuần hương, gia chủ khấn vái thành tâm, tạ lễ, hóa vàng và đốt cá chép giấy hoặc thả cá chép thật.

Lễ cúng tiễn Táo Quân về trời thường là giờ Ngọ (từ 11 - 13h) tức giờ Long Mã, giờ Ngọ hóa Rồng và đó cũng là giờ Chư Phật thụ lộc.

Tổng hợp