Đứa trẻ thích bắt nạt người thân và lấy lòng người ngoài thường có những hành vi phản ánh sự thiếu hụt trong mối quan hệ gia đình hoặc nhu cầu khẳng định bản thân. Khi trẻ bắt nạt người thân, đặc biệt là anh chị em hoặc cha mẹ, đó có thể là cách để chúng cảm thấy mình có quyền kiểm soát hoặc vượt trội. Mặt khác, khi ở bên ngoài, những đứa trẻ này lại có xu hướng nịnh nọt, làm hài lòng người khác để nhận được sự yêu mến và khen ngợi.

Hành động này không chỉ làm tổn thương tình cảm của những người thân, mà còn phản ánh vấn đề bên trong của đứa trẻ.

Vậy những đứa trẻ này thường có đặc điểm gì?

1. Trẻ sống trong môi trường thiếu cảm giác an toàn

Những đứa trẻ thiếu cảm giác an toàn trong gia đình thường có xu hướng phát triển những hành vi không lành mạnh như bắt nạt người thân hoặc nịnh nọt người ngoài.

Cảm giác thiếu an toàn, thiếu yêu thương và sự bảo vệ trong môi trường gia đình có thể khiến trẻ cảm thấy bất lực và tìm cách kiểm soát những người xung quanh để cảm thấy mình có quyền lực, nhằm bù đắp cho sự thiếu thốn an toàn bên trong, dù chỉ là trong một khoảnh khắc. Khi trẻ bắt nạt người thân, đặc biệt là cha mẹ hoặc anh chị em, đó có thể là cách chúng phản ứng với cảm giác bị bỏ rơi, không được quan tâm đúng mức, hoặc đơn giản là để giải tỏa sự lo âu và căng thẳng trong lòng.

Mặt khác, trẻ thiếu an toàn trong gia đình cũng có thể tìm kiếm sự xác nhận và sự yêu thương từ những người ngoài. Việc nịnh nọt những người xung quanh là cách để trẻ tìm kiếm sự chú ý và cảm giác an toàn từ môi trường bên ngoài, nơi chúng có thể không cảm thấy bị đánh giá hay phê phán như trong gia đình. Trẻ có thể làm vậy để nhận được sự khích lệ và yêu thương mà chúng không thể tìm thấy ở nhà.

Những hành vi này thường là tín hiệu cho thấy đứa trẻ đang gặp vấn đề về cảm xúc và tâm lý, do thiếu sự an toàn trong gia đình. Để giúp trẻ vượt qua những khó khăn này, cần phải tạo ra một không gian gia đình ấm áp, yêu thương và lắng nghe. Khi trẻ cảm thấy an toàn, được yêu thương và tôn trọng, chúng sẽ học cách thể hiện bản thân một cách lành mạnh, không cần phải dựa vào sự kiểm soát hay nịnh nọt để cảm thấy mình có giá trị.

2. Trẻ có lòng tự trọng quá cao do thiếu hụt sự yêu thương hoặc thiếu sự công nhận

Trẻ có lòng tự trọng quá cao, hay còn gọi là lòng tự trọng thái quá, thường có xu hướng bắt nạt người thân và lấy lòng người ngoài. Lòng tự trọng này không phải là sự tự tin lành mạnh, mà là sự quá mức trong việc đánh giá bản thân, khiến trẻ luôn đặt mình lên cao và cảm thấy cần phải khẳng định giá trị của mình với mọi người xung quanh.

Khi trẻ cảm thấy mình "cao hơn" người khác, đặc biệt là trong môi trường gia đình, chúng có thể thể hiện sự khinh thường hoặc bắt nạt những người thân trong gia đình, đặc biệt là các anh chị em, cha mẹ hoặc người chăm sóc. Trẻ có thể tìm cách kiểm soát, chê bai hoặc chỉ trích những người xung quanh để khẳng định sự vượt trội của mình. Chúng có thể dùng lời nói sắc bén, hành động thô bạo hoặc thậm chí là sự thiếu tôn trọng để "định vị" mình trong gia đình.

Mặt khác, khi đối diện với người ngoài, những trẻ này lại có xu hướng lấy lòng và thể hiện thái độ dễ chịu, thậm chí là nịnh nọt. Đây là cách chúng tìm kiếm sự công nhận và yêu thích từ người khác để củng cố lòng tự trọng của mình. Chúng có thể cố gắng tỏ ra dễ thương, ngoan ngoãn hoặc làm vừa lòng người khác, nhằm nhận được sự tán thưởng và khen ngợi, điều mà chúng cảm thấy thiếu trong gia đình.

Những hành vi này thường phản ánh một sự thiếu cân bằng trong cảm giác về bản thân. Trẻ có thể cảm thấy không được yêu thương hoặc thiếu sự tôn trọng trong gia đình, dẫn đến việc chúng phát triển lòng tự trọng cao nhưng thiếu nền tảng vững chắc.

Để giúp trẻ thay đổi, quan trọng là tạo ra một môi trường gia đình đầy yêu thương và tôn trọng, đồng thời giúp trẻ hiểu rằng lòng tự trọng là sự đánh giá bản thân một cách chân thật và khiêm tốn, không phải là sự so sánh hay chứng tỏ mình với người khác.

Một số người lớn cũng vậy. Họ có thể rất hào phóng và nhiệt tình khi tổ chức các buổi tụ họp, mời bạn bè đến nhà chơi. Tuy nhiên, khi về nhà, họ lại trở nên khắt khe, dễ cáu gắt với chồng/vợ con, thậm chí vì những chuyện nhỏ nhặt mà nổi giận.

Những người này cần học cách từ bỏ sự phù phiếm bên ngoài và quan tâm hơn đến cảm nhận của các thành viên trong gia đình. Thông qua sự giao tiếp chân thành và quan tâm, họ có thể tạo dựng một không gian gia đình ấm cúng và hòa hợp.

Đồng thời, họ cũng cần tự phản tỉnh và nhận thức được tác hại của lòng tự trọng quá cao, để dần dần điều chỉnh thái độ và tìm kiếm sự bình yên, thỏa mãn từ bên trong.

3. Trẻ thiếu sự đồng cảm do được nuông chiều

Khi trẻ không hiểu được cảm xúc của người khác hoặc không biết cách đặt mình vào vị trí của người khác, chúng dễ dàng hành xử một cách ích kỷ và thiếu tôn trọng. Việc bắt nạt người thân, đặc biệt là anh chị em hoặc cha mẹ, là một cách trẻ thể hiện sự thống trị và khẳng định mình trong gia đình. Chúng có thể dùng lời lẽ hoặc hành động làm tổn thương người khác để cảm thấy mình mạnh mẽ hoặc đáng giá hơn.

Ngược lại, những đứa trẻ thiếu đồng cảm lại có xu hướng nịnh nọt, lấy lòng những người bên ngoài để nhận sự yêu mến và khen ngợi. Vì chúng không hiểu sâu sắc cảm xúc của người khác, việc thể hiện sự nhã nhặn và dễ chịu đối với người ngoài có thể chỉ đơn giản là một chiến lược để thu hút sự chú ý và tạo dựng mối quan hệ có lợi. Trẻ có thể cố gắng làm hài lòng người lớn hoặc bạn bè chỉ để nhận được sự công nhận, thay vì thực sự quan tâm và đồng cảm với cảm xúc của họ.

Những hành vi này thường là dấu hiệu của việc trẻ thiếu kỹ năng xã hội cơ bản và không được giáo dục để hiểu và tôn trọng cảm xúc của người khác. Để thay đổi tình huống này, quan trọng là giúp trẻ phát triển lòng đồng cảm thông qua việc dạy cho trẻ cách nhận diện và chia sẻ cảm xúc của mình, cũng như hiểu và tôn trọng cảm xúc của người khác. Điều này giúp trẻ học cách giao tiếp lành mạnh và xây dựng các mối quan hệ dựa trên sự tôn trọng và hiểu biết, thay vì lợi dụng hoặc thao túng người xung quanh.