Sữa là thực phẩm thiết yếu, đặc biệt quan trọng đối với trẻ em, người bệnh và người già. Tuy nhiên, vì lợi nhuận, nhiều cơ sở sản xuất bất chấp đạo đức và pháp luật, đã sử dụng các chất độc hại để tạo ra sữa giả - loại sữa không những không có giá trị dinh dưỡng mà còn có thể gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Một số vụ bê bối sữa giả nổi bật trên thế giới

Các vụ bê bối sữa giả trên thế giới đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng, điển hình phải kể đến những vụ như sau:

1. Vụ sữa Morinaga nhiễm Arsenic (Nhật Bản - 1955)

Từ tháng 6/1955, hơn 13.000 trẻ em Nhật Bản bị ngộ độc do sữa bột Morinaga chứa arsenic – chất độc nguy hiểm. Nguyên nhân là quy trình sản xuất không được kiểm soát, khiến arsenic tồn dư trong sản phẩm. Vụ việc gây tử vong cho nhiều trẻ, những người sống sót chịu di chứng như tổn thương thần kinh và chậm phát triển trí tuệ.

Morinaga đối mặt với các vụ kiện lớn, Nhật Bản cải tổ quy định an toàn thực phẩm, nhưng hậu quả vẫn là một trong những thảm họa thực phẩm nghiêm trọng nhất trong lịch sử nước này.

2. Vụ sữa nhiễm Melamine (Trung Quốc - 2008)

Năm 2008, tại Trung Quốc, tập đoàn Sanlu bị phanh phui vì pha melamine - một hóa chất công nghiệp - vào sữa bột, ảnh hưởng đến 300.000 trẻ em. Hàng loạt trẻ bị sỏi thận, ít nhất 6 trẻ tử vong. Sanlu che giấu sự việc, trì hoãn báo cáo, gây ra khủng hoảng an toàn thực phẩm nghiêm trọng.

Trung Quốc sau đó ban hành luật an toàn thực phẩm nghiêm ngặt, tiêu hủy hàng loạt sản phẩm Sanlu, nhưng vụ việc vẫn khiến người tiêu dùng tẩy chay sữa nội địa trong thời gian dài.

3. Vụ sữa giả ở Ấn Độ (2019)

Tháng 7/2019, lực lượng đặc nhiệm bang Madhya Pradesh triệt phá ba nhà máy sản xuất sữa giả quy mô lớn. Sữa giả được pha từ nước, dầu ăn, sữa tắm, sơn trắng và chất tẩy rửa, sau đó phân phối. Sản phẩm này không chỉ thiếu dinh dưỡng mà còn chứa độc tố, gây nguy cơ ngộ độc cao. Vụ việc khiến người dân được khuyến cáo kiểm tra kỹ màu sắc và mùi sữa trước khi sử dụng.

4. Vụ sữa hạnh nhân Blue Diamond (Mỹ - 2015)

Năm 2015, Blue Diamond Growers bị kiện vì quảng cáo sai sự thật về sữa hạnh nhân Almond Breeze. Sản phẩm được tiếp thị là "làm từ hạnh nhân thật" nhưng chỉ chứa 2% hạnh nhân, phần còn lại là nước, đường, và phụ gia. Vụ kiện làm dấy lên làn sóng yêu cầu kiểm tra chặt chẽ các tuyên bố thành phần thực phẩm tại Mỹ. Sự việc ảnh hưởng nặng nề đến danh tiếng của Blue Diamond và ngành sữa thực vật.

5. Vụ sữa giả chứa Kali Hydroxit (Ấn Độ - 2025)

Tháng 1/2025, cảnh sát bang Uttar Pradesh phát hiện một cơ sở sản xuất sữa giả hoạt động 20 năm, làm giả 500 lít sữa mỗi ngày. Sữa chứa kali hydroxit - hóa chất ăn mòn mạnh - để giảm chi phí sản xuất. Hơn 20 đối tượng bị bắt, cơ quan chức năng thu giữ nhiều hóa chất độc hại. Sữa giả gây tổn thương tiêu hóa và thận, khiến người tiêu dùng hoang mang. Cảnh sát khuyến cáo chú ý đến màu sắc và mùi bất thường để nhận diện sữa giả.

6. Vụ sữa giả tại Việt Nam (2025)

Bộ Công an Việt Nam triệt phá đường dây sản xuất gần 600 loại sữa giả do Công ty Cổ phần Dược quốc tế Rance Pharma và Công ty Cổ phần Dược dinh dưỡng Hacofood Group cầm đầu. Các sản phẩm giả nhắm đến người bệnh tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, thiếu tháng, và phụ nữ mang thai. Sữa giả được sản xuất từ bột sữa trôi nổi, không có thành phần cao cấp như tổ yến hay đông trùng hạ thảo như quảng cáo, thay vào đó sử dụng phụ gia rẻ tiền.

Những chất độc hại thường bị trộn vào sữa giả: Hiểm họa tiềm ẩn

Các vụ bê bối sữa giả cho thấy sự nguy hiểm của việc sử dụng hóa chất độc hại và nguyên liệu kém chất lượng để tối đa hóa lợi nhuận. Từ melamine, arsenic đến kali hydroxit, những chất này gây ngộ độc, tổn thương nội tạng, suy dinh dưỡng, đặc biệt nguy hiểm cho trẻ em và người bệnh.

1. Melamine - "Bóng ma" ám ảnh từ vụ sữa Trung Quốc

Melamine là một hóa chất công nghiệp, thường được sử dụng để sản xuất nhựa, phân bón hoặc keo dán. Tuy nhiên, melamine cũng từng bị sử dụng để gian lận trong kiểm định chất lượng sữa, do nó chứa hàm lượng nitơ cao - một yếu tố được dùng để đo lường hàm lượng protein.

Khi pha melamine vào sữa, kết quả xét nghiệm sẽ cho thấy sữa có hàm lượng đạm cao, dù thực chất không hề có giá trị dinh dưỡng. Vụ bê bối sữa nhiễm melamine tại Trung Quốc năm 2008 là minh chứng đau lòng: Hơn 300.000 trẻ em bị ảnh hưởng, trong đó hàng trăm trường hợp suy thận cấp tính, ít nhất 6 trẻ tử vong. Melamine gây sỏi thận, tổn thương thần kinh và có thể dẫn đến tử vong nếu dùng lâu dài.

2. Dầu thực vật rẻ tiền - "Tạo béo" nhưng không hề bổ dưỡng

Vụ việc sữa giả ở Ấn Độ năm 2019 là một ví dụ điển hình, khi nhiều hộ dân sử dụng "sữa" nhưng không hề biết rằng mình đang uống một hỗn hợp gồm dầu ăn và nước.

Một số cơ sở sản xuất đã dùng dầu thực vật kém chất lượng hoặc dầu ăn rẻ tiền để tạo độ béo và cảm giác ngậy cho sữa giả, nhằm đánh lừa người tiêu dùng. Những loại dầu này không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh, có thể đã bị ôi, nhiễm khuẩn hoặc chứa tạp chất độc hại. Việc tiêu thụ sữa pha dầu như vậy không những làm giảm giá trị dinh dưỡng mà còn gây rối loạn tiêu hóa, thậm chí tích lũy các chất gây hại trong gan và thận.

3. Chất tẩy rửa và sữa tắm - Độc tố có thể gây ngộ độc cấp tính

Cũng trong vụ sữa giả tại Ấn Độ (2019), nhiều mẫu sản phẩm bị phát hiện có chứa xà phòng và các chất tạo bọt công nghiệp.

Các loại chất tẩy rửa, sữa tắm hoặc xà phòng lỏng được pha trộn vào hỗn hợp sữa giả để tạo độ sánh và bọt giống sữa thật. Những chất này chứa hàng loạt hóa chất công nghiệp, có thể gây ngộ độc cấp tính, tổn thương gan, thận và hệ tiêu hóa nếu được tiêu thụ. Thậm chí, nguy cơ ung thư không thể loại trừ nếu tiếp xúc lâu dài.

4. Sơn trắng và titan dioxit - Màu trắng chết người

Đây cũng là các chất được phát hiện trong vụ sữa giả ở Ấn Độ (2019). Nó được sử dụng để mô phỏng màu trắng đục của sữa bò thật. Những chất này tuyệt đối không được phép sử dụng trong thực phẩm, nhưng lại dễ dàng bị đưa vào sữa giả để đánh lừa thị giác người tiêu dùng. Khi tiêu thụ, chúng có thể gây ngộ độc cấp tính, phá hủy tế bào gan, làm tổn thương nội tạng và tích lũy độc tố nguy hiểm trong cơ thể.

5. Arsenic - Nỗi ám ảnh kéo dài nhiều thập kỷ từ vụ sữa Morinaga ở Nhật Bản

Arsenic, hay còn gọi là thạch tín, là một trong những chất độc được biết đến từ hàng nghìn năm trước. Dù có ứng dụng trong công nghiệp và y học cổ truyền với liều lượng cực nhỏ, arsenic lại là một chất cực độc đối với cơ thể người khi sử dụng sai cách hoặc bị nhiễm vào thực phẩm. Thảm họa sữa nhiễm arsenic Morinaga tại Nhật Bản vào những năm 1950 cho dù là kết quả của sự bất cẩn trong kiểm soát nguyên liệu đầu vào thì cũng đã để lại một vết đen không thể xóa nhòa trong lịch sử ngành thực phẩm.

Arsenic tồn tại ở hai dạng: Hữu cơ và vô cơ. Trong đó, arsenic vô cơ - như trong vụ sữa Morinaga - là độc tính cao, có thể gây: Ngộ độc cấp tính, tổn thương hệ thần kinh, ung thư, rối loạn gene và di truyền. Arsenic còn có thể gây đột biến gene, ảnh hưởng đến các thế hệ sau.