Tỉnh Quảng Ninh, đặc biệt ở xã đảo Quan Lạn, huyện Vân Đồn là nơi có nhiều sá sùng nhất. Thuộc loài động vật thân mềm, không xương, sá sùng màu nâu đỏ với nhiều vạch ngang nhỏ trên thân, không nội tạng mà chỉ có một phần ruột nối từ đầu đến đuôi, bên trong chứa cát.
Chiều dài trung bình của sá sùng khoảng 5-10cm, là dược liệu quý trong Đông y, tính mát, có vị mặn, công năng thanh nhiệt, giải độc, bổ dương khí, hợp với người mắc bệnh suy nhược thần kinh, tiểu đêm, tiểu són.
Sá sùng là dược liệu quý trong Đông y
Khoảng tháng 3 đến tháng 8 hàng năm là thời điểm thích hợp để săn sá sùng. Người dân thường mang theo chiếc mai to (gần giống chiếc thuổng), có lưỡi dài và bằng. Rất nhanh và cực kỳ chính xác, họ thục mạnh lưỡi mai xuống cát, dùng lực vít cán mai để bẩy cát lên, lộ ra con sá sùng bằng ngón tay, ngắn hơn giun đất, mềm như nhộng khoai, cuộn tròn dưới nắng.
Khó nhất với người săn sá sùng là mắt phải tinh (để nhìn đúng tổ), tay phải nhanh, chân phải khỏe (để đạp mai cắm thật sâu, chặn con mồi không lẩn vào trong cát).
Sá sùng là sản vật quý hiếm dùng để tiến vua
Có thể nói, khâu sơ chế sá sùng đòi hỏi sự công phu và vô cùng tỉ mỉ. Người ta phải lộn ngược con sá sùng ra để loại bỏ hết cát và tạp chất bên trong. Nên rửa bằng nước muối để giảm mùi tanh, đến khi sá sùng có màu trắng hồng là được.
Không chỉ là sản vật quý hiếm dùng để tiến vua, sá sùng còn được chế biến thành nhiều món ngon với hương vị đặc trưng, hấp dẫn.
Sá sùng xào chua ngọt
Nguyên liệu: Sá sùng khô, nước cốt chanh hoặc giấm, tỏi, ớt, hành tím
Gia vị: Muối, đường, nước mắm, hạt tiêu, bột ngọt, dầu ăn, tương cà, tương ớt…
Cách chế biến: Sá sùng khô rửa sạch, ngâm nước khoảng 5-10 phút cho mềm.
Pha nước sốt: nước mắm, nước cốt chanh, đường, nước sôi, tỏi, hành khô đập dập (có thể thêm ớt nếu bạn thích ăn cay). Để nước sốt sánh mịn, bạn nêm tương cà hoặc tương ớt cho món ăn thêm đậm đà, có màu sắc bắt mắt.
Cho dầu ăn vào chảo đun nóng, thêm sá sùng vào đảo đều. Khi sá sùng gần chín, cho hỗn hợp nước sốt vào đun liu riu trên lửa nhỏ. Thấy sá sùng quyện nước sốt sánh đặc thì tắt bếp, rắc chút hạt tiêu, thêm vài cọng rau mùi để tăng hương vị cho món ăn.
Canh sá sùng tươi nấu lá lốt
Sự kết hợp hoàn hảo giữa sá sùng tươi và lá lốt dùng để bồi bổ cho người mới ốm dậy hay mệt mỏi lâu ngày.
Nguyên liệu: Sá sùng tươi, cà chua, hành khô, tỏi, lá lốt, ớt tươi
Gia vị: Nước mắm, muối, hạt nêm, dầu ăn
Canh sá sùng tươi nấu lá lốt
Cách chế biến: Làm sạch cát trong ruột sá sùng, chần qua với nước nóng rồi cắt khúc khoảng 3-4 cm. Cà chua rửa sạch, bổ cau; tỏi, hành khô băm nhỏ; lá lốt rửa sạch, thái nhỏ.
Cho dầu ăn vào chảo, phi thơm hành tỏi, cho sá sùng vào đảo qua. Thêm mắm, muối, hạt nêm, đảo đều cho ngấm gia vị rồi múc ra bát.
Tiếp đến, cho hành khô băm nhỏ cùng cà chua vào xào. Cà chua chín mềm đổ thêm nước, đun sôi thì thả sá sùng vào, nêm nếm vừa miệng. Khi sá sùng chín và cà chua nhừ thì cho lá lốt vào, đun sôi rồi tắt bếp, múc canh ra tô.
Ngoài ra, người dân Quảng Ninh có cách nấu canh sá sùng lá lốt đơn giản hơn: đun nước sôi, nêm gia vị, thả sá sùng nấu khoảng 3-5 phút cho sá sùng chín. Tắt bếp rồi thêm lá lốt đã thái nhỏ vào. Thêm vài lát ớt tạo vị cay nồng và màu sắc hấp dẫn cho món canh đặc biệt này.
Cháo sá sùng bồi bổ cơ thể
Món cháo được mệnh danh là "thần dược" giúp mẹ đẹp, con khỏe với công dụng chống lão hóa, trị chứng nóng trong người ở chị em hay trẻ chậm lớn, còi xương, đổ mồ hôi trộm.
Nguyên liệu: Sá sùng, gạo nếp, hàu sữa, hành lá, tỏi băm nhuyễn
Gia vị: Nước mắm, hạt nêm, mì chính, bột canh, hạt tiêu
Cháo sá sùng bồi bổ cơ thể
Cách chế biến: Sá sùng rửa sạch, dùng dao cạo lớp vỏ bên ngoài, rạch phần bụng để lấy ruột và làm sạch cát ở bên trong. Hàu ngâm khoảng 2 tiếng, dùng bàn chải lớn chà mạnh vỏ hàu cho trôi hết bùn đất bám bên ngoài. Đem hàu lấy tách lấy thịt, rửa sạch rồi để ráo nước.
Cho vào chảo 2 muỗng canh dầu ăn, phi thơm hành tỏi, sau đó cho sá sùng vào xào nhanh tay. Hàu sữa cũng xào tương tự. Gạo ngâm trước khi nấu khoảng 20 phút cho nở đều. Đun sôi 2 lít nước, cho gạo vào tiếp tục đun nhỏ lửa để gạo nhừ dần, đạt độ mịn nhất định.
Cho sá sùng và hàu đã xào chín vào nồi, nêm theo khẩu vị gia đình. Nấu thêm 5 phút ở lửa nhỏ thì tắt bếp. Múc cháo ra bát, rắc hạt tiêu, hành lá để tô cháo dậy mùi thơm và thưởng thức.
Phở ngon phải có sá sùng
Sá sùng khô là chìa khóa riêng và bí quyết gia truyền của mỗi gia đình để nước phở chuẩn vị ngọt thanh, thơm ngon hoàn hảo.
Nguyên liệu: Sá sùng khô (khoảng 20-25g tùy số lượng người ăn), rang khô hoặc nướng, cắt đoạn nhỏ và cho vào túi lọc. Xương bò hoặc xương lợn rửa sạch, ngâm khoảng 3- 4 giờ, luộc sơ, vớt hết bọt. Củ cải trắng, cà rốt thái miếng vừa ăn; hành tây rửa sạch, thái lát; gừng rửa sạch, xay nhuyễn. Dứa gọt vỏ, bỏ mắt, thái miếng vừa ăn.
Gia vị: Muối, đường, hạt nêm, chanh, ớt, hạt tiêu, nước mắm, quế, hồi, thảo quả, rau thơm, rau húng, rau mùi, hành hoa, bánh phở, quẩy rán giòn...
Phở ngon phải có sá sùng
Cách chế biến: Cho sá sùng, xương bò (hoặc lợn) vào nồi áp suất, chờ nước sôi bùng lên thì cho quế, hồi, thảo quả, dứa, gừng, hành tây, cà rốt vào, nêm gia vị vừa ăn. Lưu ý hớt bọt nổi lên khi nước đang sôi để nước dùng được trong, không có cặn.
Ninh sá sùng và xương đến khi hết chất thì vớt sá sùng, hồi, quế, gừng ra. Cho phở ra bát, xếp thịt thái mỏng cùng mọc, bò viên (tuỳ theo sở thích), chan nước dùng lên, vắt chanh, rắc thêm tiêu, ớt, ăn cùng rau thơm, quẩy nóng...
Mẹo chọn sá sùng ngon - có thể bạn chưa biết
Sá sùng tươi: nên chọn con to, thân dày, mùi vị đặc trưng của biển và mùi tanh của sá sùng (không phải mùi tanh hôi do khâu bảo quản). Sá sùng tươi rất ngọt, thường nấu canh với bầu, bí hoặc xào rau, củ như su hào, cải ngọt...
Sá sùng khô: nên lựa con dày mình, kích thước đều nhau, không tanh và có màu trắng ngà. Tuyệt đối không chọn những con đã ngả màu hoặc bị mốc trắng. Sá sùng khô chiên vàng chấm tương ớt ăn giòn tan. Sá sùng nướng chấm muối tiêu chanh, hoặc tẩm muối ớt nướng ăn thơm bùi như mực khô xé nhỏ.
