Trong y học cổ truyền, đau mắt đỏ (viêm kết mạc cấp tính) là một bệnh thường gặp do dịch độc, nhiệt độc của thời tiết xâm nhập vào mắt gây nên. Có rất nhiều phương pháp để phòng chống căn bệnh này như dùng thuốc, châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt... và sử dụng các món ăn - bài thuốc. Xin giới thiệu một số món dược thiện để bạn đọc tham khảo áp dụng:
Nước thuốc thay trà
- Ruột dưa hấu 500g giã nát ép lấy nước uống mỗi lần 2 cốc, mỗi ngày 3 lần.
- Nước quả tươi tùy mùa như lê, đào, quýt, mận, mía, dưa chuột, dưa bở, dưa gang, dưa lê... ép lấy nước uống hàng ngày, mỗi ngày 3 cốc con.
- Lá non của thạch lựu tươi 30g sắc lấy nước uống thay trà trong ngày.
- Thạch quyết minh 30g, dã cúc hoa 15g, tang diệp 9g, sắc lấy nước uống thay trà trong ngày.
- Quyết minh tử, sơn cúc hoa mỗi thứ 9g, mạn kinh tử và mộc tặc mỗi thứ 6g, sắc lấy nước uống thay trà trong ngày.
Nước dưa hấu.
- Sinh địa hoàng 9g, kim ngân hoa 9g, hoàng liên 6g, cam thảo 3g sắc lấy nước uống thay trà trong ngày, mỗi ngày 1 thang.
- Cúc vạn thọ 15g sắc lấy nước uống thay trà hàng ngày.
- Hạ khô thảo sao 6g, hương phụ (sao dấm) 3g, cam thảo nướng 12g. Các vị thuốc sấy khô, tán bột, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 4,5g với nước trà xanh.
- Mướp đắng và cỏ bấc đèn lượng vừa đủ. Mướp đắng sấy khô nghiền thành bột, uống với nước sắc cỏ bấc đèn, mỗi ngày 15-20g.
- Quy đầu, sinh địa, bạch cúc hoa, bạch truật và bạch linh, mỗi thứ 120g. Tất cả sấy khô, tán bột, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 9g với nước sôi sau bữa ăn.
- Rễ xa tiền thảo 9g, thanh ngư thảo 6g, thạch cao sống 6g, sắc lấy nước uống trong ngày.
- Hoa cúc tươi 10g, cốc tinh thảo tươi 20g, sắc lấy nước uống thay trà trong ngày. Dùng ̉ dự phòng và hỗ trợ trị liệu những trường hợp mắt sưng đỏ, chảy nhiều nước mắt và có nhiều dử, sợ ánh sáng.
- Hạt dành dành 20g sao khô tán bột, rau sam tươi 100g rửa sạch, ngâm với nước muối rồi giã nát, vắt lấy nước uống với bột hạt dành dành.
- Rễ lau tươi 2 nhánh, lá sen tươi 1/2 tàu cùng sắc lấy nước uống thay trà trong ngày, tối thiểu là 3 cốc. Dùng để phòng bệnh và hỗ trợ điều trị những trường hợp đau mắt đỏ có sốt nhẹ, môi khô miệng khát, mắt rát nhiều.
Một số món ăn phòng đau mắt đỏ
- Vỏ quýt tươi 30g, phật thủ tươi 20g, sắc lấy nước bỏ bã đem ninh với 20g gạo tẻ thành cháo loãng, chia ăn 2 lần trong ngày. Dùng cho những trường hợp đau mắt đỏ kèm theo tình trạng nhức mắt nhiều, tức ngực, hay cáu gắt, tâm tính bất an.
- Rau cần tươi 500g, rửa sạch, chần nước sôi, thái nhỏ làm nhân, bao vằn thắn, đồng thời nước cần làm canh ăn, ăn canh và vằn thắn. Dùng cho trường hợp đau mắt đỏ có kèm theo đau đầu, miệng đắng, đại tiện bất thông.
- Mã thầy tươi 250g nấu chín, uống canh ăn mã thầy, mỗi ngày 1 lần. Dùng cho trường hợp đau mắt đỏ có kèm theo ho, khạc đờm vàng, môi khô, họng khát, mắt sưng đau nhức.
- Hợp hoan hoa 5g, gan gà hoặc gan dê 100g, hai thứ đem hấp chín ăn trong vài ngày.
- Rễ dâu tươi 30g rửa sạch sắc lấy nước uống thay trà hoặc đem luộc với gan lợn ăn và uống vào sáng sớm lúc bụng đói. Hoặc dùng ngọn dâu non lượng vừa đủ sắc lấy nước uống hoặc nấu canh ăn.
- Bí đao 250g, kim ngân hoa 30g, đậu phụ 100g, trứng gà 1 quả, gia vị vừa đủ. Bí đao gọt vỏ bỏ hạt thái miếng, kim ngân hoa cho vào túi vải sắc lấy nước bỏ bã, đậu phụ nghiền nát, đập trứng gà vào đánh đều rồi đem hấp cách thủy cho chín, cắt thành từng miếng nhỏ. Nấu bí đao với nước sắc kim ngân cho chín rồi cho đậu phụ vào, đun sôi một lát, chế đủ gia vị, ăn nóng.
- Thịt lợn nạc 50g, giao bạch 3 củ, vỏ dưa hấu 30g, trứng gà 2 quả, đạm trúc diệp 10g, gia vị vừa đủ. Thịt lợn rửa sạch thái chỉ, giao bạch bỏ vỏ và đầu rửa sạch thái chỉ, vỏ dưa hấu rửa sạch thái chỉ, trứng gà đập vào bát đánh đều với một chút muối gia vị. Sắc đạm trúc diệp lấy nước bỏ bã, cho thịt lợn, gia bạch và vỏ dưa hấu vào nấu chín, tiếp đó đổ trứng gà vào quấy đều, đun sôi một lát là được, chế thêm gia vị làm canh ăn.
Nhìn chung, những món dược thiện trên đây đều đơn giản, dễ kiếm, dễ chế, dễ dùng và rẻ tiền, được dùng để phòng bệnh và hỗ trợ điều trị bệnh đau mắt đỏ. Đây là một phần trong kho tàng kinh nghiệm dân gian được sử dụng để phòng chống viêm giác mạc cấp tính cùng với các liệu pháp tự nhiên khác.
ThS. Hoàng Khánh Toàn
