Rất nhiều người trong chúng ta muốn nhớ lại kỷ niệm về những ngày đầu mình ra đời, cảm giác vui sướng khi được bố mẹ bế hay xa hơn một chút là chiếc bánh sinh nhật đầu tiên. Tuy nhiên, gần như không ai nhớ được về những ký ức này. Đó chính là chứng mất trí nhớ ở trẻ sơ sinh.

Hiện tượng này xảy ra không phải vì chúng ta không lưu giữ được ký ức từ thời còn nhỏ mà là do ở độ tuổi đó, bộ não chưa gửi thông tin vào trong hệ thống thần kinh được gọi là ký ức. Trẻ nhỏ chỉ có thể nhớ những sự kiện nhất thời, chẳng hạn như cha mẹ chúng là ai, hoặc chúng cần phải nói “con xin mẹ” trước khi được mẹ cho một cái gì đó. Đây được gọi là “bộ nhớ ngữ nghĩa”.

Trong giai đoạn từ 2 đến 4 tuổi, trẻ thường thiếu “trí nhớ phân đoạn” - trí nhớ về các chi tiết của một sự kiện cụ thể. Những ký ức này được lưu trữ ở vỏ não. Ví dụ như trí nhớ về âm thanh được xử lý tại vỏ não thính giác nằm ở 2 bên não, trong khi trí nhớ thị giác được xử lý bởi vỏ não thị giác ở phía sau não, một vùng não được gọi là hồi hải mã.

Patricia Bauer, giáo sư tâm lý học tại Đại học Emory nói: “Hồi hải mã nằm rất gọn ở giữa não của bạn, có nhiệm vụ liên kết tất cả các loại ký ức với nhau”. Nora Newcombe, giáo sư tâm lý học tại Đại học Temple ở Philadelphia, nói rằng chúng ta không nhớ được những ký ức khi còn trẻ là do từ 2 tới 4 tuổi, vùng hồi hải mã mới bắt đầu liên kết các mảnh ký ức lại với nhau.

Một giả thuyết khác lại cho rằng chúng ta thực sự nhớ được những gì diễn ra từ lúc mới sinh nhưng lại quên đi khi trưởng thành. Một nghiên cứu năm 2023 được công bố trên tạp chí Science Advances cho thấy rằng ký ức thời thơ ấu “bị lãng quên” có thể được phục hồi ở chuột trưởng thành bằng cách kích thích các đường dẫn thần kinh bằng ánh sáng.

Các nhà khoa học đã tạo ra những con chuột mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) bằng cách kích thích hệ thống miễn dịch của chuột cái trong thời kỳ mang thai, do trước đây bệnh tự kỷ được cho là có liên quan đến việc hệ thống miễn dịch của người mẹ hoạt động quá mức khi mang thai.

Việc kích hoạt miễn dịch này đã giúp ngăn ngừa sự mất trí nhớ ban đầu ở chuột con bằng cách tác động đến kích thước và độ dẻo của các tế bào trí nhớ chuyên biệt trong não của chúng. Khi những tế bào này được kích thích về mặt quang học ở chuột trưởng thành không mắc chứng tự kỷ, những ký ức bị lãng quên có thể được phục hồi.

Đồng tác giả nghiên cứu, phó giáo sư Tomás Ryan, cho biết mặc dù nghiên cứu này mới chỉ được thực hiện trên chuột nhưng nó có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiểu biết của chúng ta về trí nhớ và sự lãng quên trong quá trình trưởng thành của trẻ, cũng như tính linh hoạt nhận thức tổng thể trong việc nghiên cứu bệnh tự kỷ.