Nhiều người cho rằng trẻ có vấn đề về tâm lý là do giáo dục gia đình có vấn đề: Cha mẹ quá mạnh mẽ, gia đình không trọn vẹn, áp lực học tập lớn… Nhưng thực tế dường như không phải lúc nào cũng như vậy.

Một blogger chuyên viết về đề tài nuôi dạy con cái ở Trung Quốc cho biết: "Gần đây tôi tiếp xúc với 3 gia đình. Họ đều cha mẹ có lối giáo dục cởi mở, không ép con phải đạt điểm cao mà khuyến khích con phát triển toàn diện, mối quan hệ vợ chồng cũng khá tốt. Nhưng thực tế bọn trẻ lại trở nên trầm cảm "không báo trước".

Tại sao một gia đình bình thường không thể trở thành nơi trú ẩn an toàn cho trẻ em? Với những câu hỏi này, tôi đã phỏng vấn cô Du Tiểu Đỉnh, một cố vấn tâm lý quốc gia. Du Tiểu Đỉnh có gần 5.000 giờ kinh nghiệm tư vấn cho thanh thiếu niên và gia đình, đồng thời tư vấn tâm lý cho nhiều trường quốc tế hàng đầu ở Thượng Hải".

Tôi rất tôn trọng con, tại sao con vẫn có vấn đề về tâm lý?

Cha mẹ rất tôn trọng con cái, quan hệ vợ chồng rất tốt, tại sao con cái vẫn có vấn đề? Theo chuyên gia này, có một số lý do.

1. Trong một xã hội có tính cạnh tranh cao, không ai miễn nhiễm

Trước hết, chúng ta đang ở trong thời đại ngày càng lo lắng hơn, và nỗi lo lắng này chắc chắn sẽ thấm vào mọi thành viên trong gia đình. Chẳng hạn, một bà mẹ mới sinh con phải đi làm sau vài tháng nghỉ sinh, công việc căng thẳng, phải cho con bú, kiệt sức cả về thể xác lẫn tinh thần. Trong giai đoạn đầu của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, những bà mẹ bồn chồn không thể đáp ứng kịp thời nhu cầu của trẻ, điều này ảnh hưởng đến việc hình thành các mối quan hệ gắn bó sớm của con cái.

2. Không thiết lập được "cái tôi" đích thực

Các bậc cha mẹ cho rằng việc giáo dục con cái không có vấn đề gì to tát, nhưng có một vấn đề rất lớn trong ý thức tập thể của chúng ta - đó là quá tự ti và quan tâm quá nhiều đến ý kiến của người khác.

Giáo sư Đại học Bắc Kinh Xu Kaiwen thường đề cập đến hiện tượng cá nhân "trống rỗng" - mọi hành động của họ đều xoay quanh người khác, họ không biết mình đang theo đuổi điều gì và cảm thấy do dự, bối rối.

Nếu cha mẹ quá lo lắng về thể diện và ý kiến của người khác, con cái cũng sẽ vô thức chú ý đến những điều đó. Bề ngoài kỹ năng xã hội của chúng có vẻ tốt nhưng sâu bên trong chúng có thể bị trầm cảm và lo âu trầm trọng. Những đứa trẻ bị trầm cảm mà tôi từng gặp đều có một điểm chung là chúng sống nội tâm và rất ngại bày tỏ sự bất mãn với thế giới bên ngoài, nguyên nhân sâu xa là thiếu "cái tôi" đích thực.

3. Khoảng cách thế hệ

Các chuyên gia xã hội học từ lâu đã khẳng định lý do chính khiến cha mẹ và con cái trưởng thành thường gặp khó khăn trong việc duy trì mối quan hệ hòa thuận là khoảng cách thế hệ.

Khoảng cách này phản ánh những trải nghiệm, giá trị và kỳ vọng khác biệt được định hình bởi các thời đại khác nhau. Cha mẹ có vô số kiến thức và trí tuệ thu được từ hành trình cuộc đời của họ, trong khi những đứa trẻ trưởng thành thu nạp những góc nhìn mới mẻ chịu ảnh hưởng của xã hội hiện đại. Những quan điểm trái ngược này đôi khi có thể tạo ra xích mích, hiểu lầm và cảm giác mất kết nối.

Nuôi dưỡng một mối quan hệ tích cực đòi hỏi sự cởi mở, đồng cảm và nỗ lực thực sự để thu hẹp khoảng cách thế hệ bằng sự hiểu biết, tôn trọng và đánh giá cao những quan điểm và kinh nghiệm độc đáo của nhau. Bằng cách chấp nhận sự đồng cảm và giao tiếp cởi mở, cả hai bên có thể xây dựng một mối quan hệ bền chặt hơn, vượt qua sự khác biệt về thế hệ.

Làm sao để cải thiện?

1. Cha mẹ hãy bỏ qua lòng tự ái và tôn trọng cảm xúc của con cái

Một chuyên gia nói: "Khi tư vấn tâm lý cho trẻ, chúng tôi sẽ không vội vàng sửa chữa nhận thức của trẻ mà hiểu và chấp nhận chúng. Chỉ khi một người được chấp nhận và thấu hiểu hoàn toàn thì nhận thức của người đó mới có thể lay chuyển được".

Nhiều bậc cha mẹ nói: "Không hiểu sao bây giờ cuộc sống dễ dàng quá, chúng tôi tôn trọng con nhưng con vẫn chán nản". Câu nói này bộc lộ sự tự ái của cha mẹ. Nếu phụ huynh vẫn cho rằng "mình đúng" thì tất nhiên trẻ sẽ phản kháng. Nhưng nếu cha mẹ bắt đầu nhận ra rằng họ thực sự có thể đã làm sai điều gì đó, ở một khía cạnh nào đó thì quá trình chuyển đổi sẽ bắt đầu.

2. Đồng hành cùng con lúc nhỏ và vạch ra ranh giới rõ ràng khi con lớn lên

Trước khi trẻ được 3 tuổi, cha mẹ nên đặt điện thoại di động xuống để đồng hành cùng con một cách hiệu quả, trẻ cảm thấy an toàn, vững vàng. Khi trẻ lớn lên, cha mẹ nên dần dần "vẽ ra ranh giới rõ ràng" và tạo không gian cho con phát triển bản thân.

3. Không bao giờ là quá muộn để thay đổi

Mặc dù tầm quan trọng của việc hình thành sự gắn bó thời thơ ấu rất quan trọng, nhưng không bao giờ là quá muộn để bắt đầu thay đổi. Sự phát triển của con người là một vòng xoáy đi lên và không thể luôn đi đúng hướng. Vì vậy, nếu trước đây bạn chưa làm tốt, đừng lo lắng, hãy thay đổi và tin tưởng vào khả năng hồi phục của con mình.