Cao Tông Hoàng hậu mang họ Đàm là Hoàng hậu của hoàng đế Lý Cao Tông, mẹ sinh Hoàng đế Lý Huệ Tông, bà nội của Lý Chiêu Hoàng và Hiển Từ Thuận Thiên Hoàng hậu, một trong những tổ tiên của các Hoàng đế nhà Trần. Bà là một trong những người phụ nữ tham vọng và quyền lực bậc nhất thời điểm đó. Tất cả được thể hiện qua hành vi nhiếp chính, dung túng ngoại thích cũng như dùng những thủ đoạn tàn nhẫn, độc ác để trấn áp hậu cung, tranh giành vương vị.

(Ảnh minh họa)

Sử sách không ghi lại một cách rõ ràng và chính xác về nguyên quán cũng như năm sinh, năm mất của Đàm Thái hậu, chỉ biết bà là con gái của Đại tướng quân Đàm Thì Phụng. Chú của bà, Đàm Dĩ Mông từng giữ chức Hỏa Đầu thời Lý Anh Tông, sau do quyền lực của Đàm Thái hậu uy chấn nên mới được cất nhắc thành đại thần trong triều.

Quyền uy hậu cung, dung túng ngoại thích

Sau khi nhập cung, vào năm 1186, bà được Lý Cao Tông sơ phong là An Toàn Nguyên phi chứ chưa thể ngồi vào bảo tọa Hoàng hậu. 8 năm sau, vào năm 1194, bà hạ sinh Hoàng tử Lý Hạo Sảm, con trai thứ 3 của Cao Tông, cùng thời điểm đó được sắc phong làm An Toàn Hoàng hậu. Nắm trong mình quyền hành của bậc mẫu nghi thiên hạ, An Toàn Hoàng hậu mau chóng tìm cách tạo thế lực cho mình khi đưa ngoại thích là người chú Đàm Dĩ Mông lần lượt nắm hết các chức vụ quan trọng.

(Ảnh minh họa)

Năm 1208, Hoàng tử Lý Hạo Sảm được phong làm Hoàng Thái tử thì sau đó 1 năm, Quách Bốc kéo quân về Thăng Long, gây ra biến loạn buộc Cao Tông Hoàng đế phải chạy đến Quy Hóa. Hoàng Thái tử Lý Sảm cùng Đàm Hoàng hậu phải chạy về Hải Ấp, nương nhờ đại gia tộc họ Trần. Trong thời gian trú lánh tại đây, Thái tử được sắp xếp kết hôn với con gái của Trần Lý là Trần Thị Dung. 

Thời điểm đó, việc làm này khiến An Toàn Hoàng hậu rất không hài lòng. Bởi xét cho cùng, động cơ của họ Trần xuất phát từ việc lợi dụng thời cơ. Hơn nữa, họ Trần là một gia tộc rất lớn, nếu việc liên hôn xảy ra, họ Trần sẽ ngày càng bánh trướng và gây ảnh hưởng không hề nhỏ đến quyền lực của họ Đàm trong triều. Vì lý do đó, khi họ Trần nhân danh thái tử, đốc binh về kinh thành Thăng Long đánh bại được Quách Bốc, An Toàn Hoàng hậu lại không cho phép đón Trần thị về cung, mà buộc ở lại nhà mẹ đẻ.

(Ảnh minh họa)

Năm 1210, Cao Tông Hoàng đế băng hà. Thái tử Lý Hạo Sảm lên ngôi, tức Lý Huệ Tông. Đàm Hoàng hậu được tôn làm Hoàng Thái hậu. Quyền lực của Đàm Thái hậu ngày càng phát dương quang đại khi bà được nhiếp chính, đích thân cùng Huệ Tông lên triều nghe chính sự. Bên cạnh Thượng Dương cung Hoàng Thái hậu, Linh Nhân Hoàng Thái hậu, Đàm Thái hậu là người phụ nữ được chính thức ghi nhận tham dự triều chính.

Thù ghét con dâu, mưu trừ Trần Tự Khánh

Sau khi lên ngôi, Huệ Tông ngay lập tức ra lệnh đón Trần thị vào cung. Tuy nhiên, sau khi vào cung Đàm Thái hậu lại tiếp tục làm khó dễ khi khiến Trần thị chỉ được sắc phong làm Nguyên phi chứ không phải Hoàng hậu. Điều này không chỉ đơn thuần bắt nguồn từ việc bà phủ nhận cuộc hôn nhân năm xưa, mà còn vì bản thân bà cũng chỉ là phi thiếp nhập cung, sau mới phong Hoàng hậu, nên khó có thể chấp nhận việc con dâu vừa mới nhập cung đã được phong làm Hoàng hậu. Bên cạnh đó, anh trai Nguyên phi là Trần Tự Khánh cũng được phong làm Chương Thành hầu.

(Ảnh minh họa)

Lúc xưa, trong thời gian tạm lánh nhờ gia tộc họ Trần, bên cạnh việc được sắp xếp kết hôn với con gái của Trần Lý là Trần Thị Dung, Huệ Tông còn ban chức cho những người trong phe họ Trần như Trần Lý, Phạm Ngu và Tô Trung Từ. Khi Huệ Tông vừa lên ngôi, Tô Trung Từ đã giết chết các đại thần Đỗ Kính Tu, rồi đánh nhau to với các cựu thần nhà Lý gồm Đỗ Quảng, Đỗ Thế Qui và Phí Lệ. Cuối cùng Trung Từ đại thắng, giành quyền binh lực trong tay, bắt buộc Huệ Tông phải phong mình làm Thái úy và chịu sự kiểm soát của ông.

Năm 1211, Tô Trung Từ bị giết, Trần Tự Khánh trở thành lãnh đạo họ Trần, gây xích mích với Hồng Châu Đoàn thị nên bị họ Đoàn tấu sớ hạch tội, bên trong Đàm Thái hậu dèm pha, Huệ Tông tức giận giáng Nguyên phi làm Ngự nữ. Lãnh đạo Hồng Châu là Đoàn Thượng và Đoàn Văn Lôi đem binh về kinh sư, Huệ Tông hạ chiếu tấn phong tước hầu cho Đoàn Thượng, và kêu gọi các chư hầu tiêu diệt Trần Tự Khánh.

(Ảnh minh họa)

Lúc bấy giờ, Trần Tự Khánh dẫn quân đi đánh khắp nơi, thu phục được nhiều đất, đặc biệt chiếm được Hồng Châu, vùng từ Lạng Châu đến núi Tam Trĩ hết thảy đều là đất của họ Trần. Tự Khánh do lo sợ Trần Thị Dung ở trong kinh sư bị hãm hại, kéo binh đến bến Tế Giang, sát ngay Thăng Long.

Thủ đoạn tàn độc, mưu hại cả cháu nội

Đàm Thái hậu ngờ vực Tự Khánh có ý phế lập ngôi vị, bèn đem ba Hoàng tử: Nhân Quốc vương, Lục Hoàng tử và Thất Hoàng tử con của Cao Tông với các thị thiếp khác dìm đầu chết ở sau giếng trong cung. Thế là ngôi vị của Huệ Tông được giữ vững mà không sợ bị phế lập. Thái hậu sai đem xác cả ba ngươi vứt ra ngoài cửa Lâm Quang cung. Quần thần đều sợ Thái hậu không ai dám nhìn, chỉ có vị quan viên bất bình với sự tàn độc của Thái hậu mà thốt lên: "Tiên quân đi đâu mà khiến cho ba người con bị hại như thế này!".

(Ảnh minh họa)

Sự độc ác của Đàm Thái hậu dâng lên đỉnh điểm khi nghe tin Trần Thị Dung có thai. Do tin hỉ, Huệ Tông phong Trần thị làm Thuận Trinh Phu nhân. Điều này lại một lần nữa khiến Đàm Thái hậu không vừa mắt. Nhiều lần Thái hậu mắng Trần phu nhân là giặc, sai Huệ Tông đuổi đi. Bà còn sai người lén bỏ thuốc độc vào bữa cơm của con dâu, Huệ Tông biết ý, chia nhỏ bữa ăn của mình và không cho Trần thị rời khỏi mình.

Năm 1216, đất nước xảy ra loạn lạc, vua Huệ Tông đành phải quay về nương nhờ anh em họ Trần. Trần Tự Khánh sai người đem quân hộ tống đến cứu mạng Huệ Tông. Cùng thời điểm, ở Hậu cung, Đàm Thái hậu ngày ngày muốn giết Trần Thị Dung, sai người cầm chén thuốc độc bắt phu nhân phải chết. Huệ Tông ngăn lại không cho, rồi đêm ấy cùng với phu nhân lẻn đi đến chỗ quân của Tự Khánh. Năm 1216, Thuận Trinh phu nhân Trần Thị Dung được phong làm Thuận Trinh hoàng hậu. Kể từ thời điểm đó, họ Trần chiếm hết các chức văn võ quan trọng trong triều.

Sau khi triều chính rơi vào tay họ Trần, Lý Huệ Tông bị ép phải truyền ngôi cho con gái là Chiêu Thánh Công chúa, tức Lý Chiêu Hoàng; rồi xuất gia ở chùa Phù Liệt. Năm sau 1226, Huệ Tông bị Trần Thủ Độ sát hại. Lý Chiêu Hoàng do dàn xếp của Trần Thủ Độ, kết hôn với Trần Cảnh; sau lại nhường ngôi cho Cảnh, lập nên nhà Trần. Sử sách không ghi chép rõ kết cục của Đàm Thái hậu ra sao. Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng sự tàn bạo và tham vọng của Đàm Thái hậu đã tiếp tay cho họ Trần thâu tóm nhà Lý vậy.

(Nguồn: Đại Việt Sử ký toàn thư, Đại Việt sử lược)