Cách trung tâm Hà Nội hơn 70km, Đền Bà Chúa Thượng Ngàn nằm giữa núi rừng Tam Đảo hay còn gọi là Đền Mẫu Thượng Tam Đảo (Vĩnh Phúc). Đây là một địa điểm du lịch tâm linh nổi tiếng thu hút đông đảo du khách.
Theo sử sách, ngôi đền thờ chính Bà Chúa Thượng Ngàn, người được coi là con gái đầu của Quốc mẫu Âu Cơ với truyền thuyết "Con rồng cháu tiên" sinh ra trăm người con đầu tiên của đất Việt. Bà Chúa Thượng Ngàn được thờ phụng với lòng biết ơn của dân chúng.
Từ chân núi, du khách đi bộ khoảng 20 phút qua khoảng 300 bậc thang đá bới đến được Đền-Bà.
Đặc biệt, hai bên lối lên là rừng tre trúc dày đặc, hầu hết các thân cây trúc, cây tre hai bên đều được du khách khắc chữ ghi tên mình làm kỉ niệm.
Để giúp du khách an toàn leo núi, địa phương đã thiết kế tay vịn bằng bê tông cốt thép, uốn lượn với những bậc đá quanh co. Sau khi leo lên đến lưng chừng đỉnh núi Thiên Thị thì có thêm một chiếc cổng. Bước thêm vài bậc đá, du khách thoải mái ngắm nhìn cảnh núi rừng xung quanh và là điểm check in lý tưởng.
Đền Bà Chúa Thượng Ngàn nằm ở vị trí trên cao của đỉnh núi, đứng ở đây có thể nhìn bao quát các hướng của thị trấn Tam Đảo.
Đền Bà Chúa Thượng Ngàn với nhiều tầng được xây dựng dựa theo lối kiến trúc phương Đông truyền thống, cổ kính, các mái cong mềm mại
Đền Bà Chúa Thượng Ngàn ở Tam Đảo được xây dựng dựa theo lối kiến trúc phương Đông truyền thống, cổ kính với các mái cong. Đền được thiết kế nhiều tầng trong một không gian rộng.
Phía sau đền Bà Chúa Thượng Ngàn chính là đền Quốc Mẫu Âu Cơ. Theo tìm hiểu của Dân trí, trong đền thờ cả hai vị hầu cận của Quốc Mẫu khi xưa chính là Đệ nhất Vương Cô và Đệ nhị Vương Cô. Bên cạnh đó còn thờ Ngũ Vị Tôn Ông và Tứ Phủ Thánh Bà, đây là năm vị tướng giỏi nhất của Quốc Mẫu và những người được giao nhiệm vụ trông coi núi vàng của đất nước.
Đi qua cổng Tam Quan, là khuôn viên và đi theo những bậc thang để lên Chùa Vàng.
Đi qua cổng Tam Quan, du khách sẽ vào đến Chùa Vàng. Dưới chân Chùa Vàng là khuôn viên với hai bên là các bức tượng và đức Phật ở chính giữa. Tiếp theo bước lên vài chục bậc đá, Chùa Vàng nằm tại vị trí được coi là đỉnh núi. Chính giữa ngôi chùa là tượng Phật Thích Ca đội mão vàng trên đài sen chính là một điểm nhấn của ngôi chùa này.
Theo giới thiệu của Trung tâm thông tin du lịch (Tổng Cục du lịch) Đền Bà Chúa Thượng Ngàn (còn gọi là Đền Chúa) mang kiến trúc đặc trưng như những ngôi đền khác ở vùng đồng bằng Bắc bộ và thờ Mẫu theo tín ngưỡng dân gian của người Việt.
Được biết, ngôi đền được xây dựng từ đầu thế kỷ XX, khi người Pháp bắt đầu khám phá ra Khu du lịch Tam Đảo. Trong quá trình làm các tuyến đường lên Tam Đảo, một nhà thầu người Việt đã đầu tư xây dựng ngôi đền thờ Bà Chúa Thượng Ngàn.
Đi bộ dọc theo con đường nhỏ ôm lấy những triền núi, lối vào đền bắt đầu bằng 300 bậc đá được phủ mát bởi những hàng trúc xanh. Phía bên ngoài đền có treo bảng sơn nền đỏ với 4 chữ vàng "Lĩnh Chủ Linh Từ", bên trong được trang trí nguy nga, tráng lệ.
Ở độ cao trên 1.400m so với mực nước biển, ngôi đền được ví như nơi giao hòa giữa trời và đất, thích hợp cho những chuyến hành hương khai xuân. Ngày nay, ngôi đền đã được trùng tu lại khang trang hơn, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, chiêm bái.
