Theo thống kê từ dữ liệu điểm thi tốt nghiệp THPT 2023, nữ thủ khoa Vũ Thị Vân Anh học tại một trường "làng" (trường Trung học Phổ thông Hoàng Văn Thụ, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định). Trong số 7 thủ khoa các khối A, A1, B, C, D năm nay, có tới 6 thí sinh đến từ các trường không chuyên, 1 thí sinh duy nhất học trường THPT chuyên.

Cụ thể, thủ khoa, á khoa các khối lần lượt là thí sinh đến từ Hưng Yên, TP.HCM, Bắc Giang, Bắc Ninh, Thanh Hoá, Đà Nẵng, Quảng Ninh, An Giang, Hà Tĩnh, Ninh Bình. Trong đó, Bắc Ninh là địa phương nhiều thủ khoa, á khoa nhất năm nay với 4/21.

Việc các thí sinh từ các trường không chuyên "áp đảo" vị trí thủ khoa đã dấy lên một cuộc tranh luận trên các diễn đàn: Cứ đua đòi cho con học trường chuyên, lớp chọn làm gì khi các cuộc thi quyết định, vị trí cao toàn thuộc về trường "làng" ít tên tuổi?

Trường chuyên có thực sự "lép vế"?

Nhiều người cho rằng, các bạn đạt điểm cao trong kỳ thi đều rất giỏi. Tuy nhiên, việc so sánh trường chuyên và không chuyên hay trường "làng" rất khập khiễng bởi mục tiêu đào tạo không giống nhau. 

Rất nhiều bạn giỏi ở trường chuyên đạt giải cao trong các kỳ thi Olympic Quốc gia, Quốc tế, được tuyển thẳng và miễn thi tốt nghiệp THPT, hoặc thi tốt nghiệp chỉ là điều kiện cần. Nhiều em giành học bổng du học nước ngoài hoặc đã đỗ qua kỳ thi đánh giá năng lực hay qua việc xét tuyển của các trường ĐH. Thi tốt nghiệp chỉ là điều kiện cần để vào trường.

Đồng tình với quan điểm này, nhà văn Bùi Ngọc Phúc, đồng tác giả của cuốn sách "Cùng con bước qua các kỳ thi" cũng cho rằng, có hai cách lý giải khác nhau. 

Thứ nhất việc các thí sinh giành vị trí thủ khoa đến từ những trường làng chứng minh một điều, không hẳn phải "trường chuyên, lớp chọn" mới đạt kết quả. Trong thời đại 4.0, các em có thể nghe giảng online của những thầy, cô giáo giỏi khắp vùng miền trên cả nước, tham khảo các mẫu đề và bài giảng trên kênh youtube. Điều quan trọng hơn, những em đó có tố chất và biết tự giác học tập.

Lý giải thứ hai như nhiều người nhận định, đó là khá đông các em trường chuyên đã dồn sức luyện thi lấy chứng chỉ IELTS, SAT để ứng tuyển vào các trường đại học ở nước ngoài. Do vậy khi nhận được thư chấp nhận và cấp học bổng, các em thi tốt nghiệp trong tâm thế thoải mái và không dồn sức để giành điểm cao. Đó là nguyên nhân chính, bởi các kì thi quốc tế, các học sinh trường chuyên vẫn là ứng viên sáng giá mang huy chương về cho Tổ quốc.

Theo anh Bùi Ngọc Phúc, kết quả thi tốt nghiệp THPT phản ánh nỗ lực của các thí sinh nhưng không phản ánh chính xác bức tranh toàn cảnh về giáo dục, đặc biệt là trường chuyên và trường không chuyên.

Trên thực tế, riêng tại Hà Nội, nếu xét điểm thi trung bình từng môn cao nhất thành phố, thì hầu hết trường trong bảng xếp hạng đều thuộc top lấy điểm chuẩn vào lớp 10 cao nhất Hà Nội. 

Ngoài những trường THPT công lập của Sở Giáo dục và Đào tạo, danh sách này còn có bốn trường chuyên thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội và Sư phạm Hà Nội.

Với môn Toán, trường THPT chuyên Khoa học tự nhiên và THPT Nguyễn Thị Minh Khai đạt điểm trung bình cao nhất - 8,08. Kế đó, là THPT Thăng Long và Kim Liên, lần lượt đạt 8,05 và 8,03. Những vị trí còn lại thuộc về Lê Quý Đôn - Hà Đông, Nguyễn Tất Thành, Liên Hà, Phan Đình Phùng...

Ở ba môn Ngữ văn, Lịch sử và Địa lý, trường THPT chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, dẫn đầu. Đây đều là những môn chuyên của trường. Dẫn đầu hai môn Hóa và Sinh học là THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam. 

THPT chuyên Ngoại ngữ (Đại học Quốc gia Hà Nội) dẫn đầu ở môn Ngoại ngữ với điểm trung bình 9,28. Những trường còn lại trong top 10 đạt từ 8,46 trở lên, trong đó THCS và THPT Nguyễn Tất Thành và chuyên Hà Nội - Amsterdam gần 9. Ngoài ra, trường chuyên Ngoại ngữ còn đứng đầu môn Giáo dục công dân - điểm trung bình 9,37. 

Duy nhất THCS và THPT Nguyễn Tất Thành là trường không chuyên đứng đầu các môn thi tốt nghiệp ở Hà Nội. Học sinh của trường này đạt trung bình 7,8 môn Vật lý, kế đó THPT Nguyễn Thị Minh Khai 7,63.