Tiếp cận mới trong phát triển vắc-xin COVID-19

Việt Nam đang trong giai đoạn đầu tiên của quá trình phát triển vắc-xin, ngay sau khi trình tự gene của COVID-19 được công bố, công ty VABIOTECH đã nhanh chóng hợp tác cùng Đại học Bristol - Anh để nghiên cứu vắc-xin phòng virus SARS-CoV-2 dựa trên công nghệ vector virus.

Đối với phát triển vắc-xin có nhiều lựa chọn khác nhau, nhưng công nghệ mới và đa năng, cho hiệu suất sản xuất cao, không phụ thuộc vào việc nuôi cấy toàn thể tác nhân gây bệnh, phù hợp đối với các vắc-xin đại dịch  là công nghệ vector virus, công nghệ tổng hợp gene DNA và RNA.

Vector virus là hệ thống được cài đặt một hoặc nhiều vùng gene mã hóa vùng kháng nguyên mong muốn. Khi tiêm chủng, kháng nguyên protein sẽ được biểu hiện tương tác với vật chủ để tạo ra đáp ứng miễn dịch phòng tác nhân đích gây bệnh.

Cụ thể, các nhà khoa học đã “cài” được kháng nguyên virus SARS-CoV-2 vào vắc-xin, tiến hành tiêm thử nghiệm vắc-xin trên chuột để theo dõi tính sinh miễn dịch. Đến nay tròn 10 ngày, chuột thí nghiệm khoẻ mạnh, tiếp tục theo dõi các đáp ứng miễn dịch trong giai đoạn 1, có thể nói là thành công bước đầu của nghiên cứu. Công nghệ này tuy khó khăn ở bước đầu để tạo ra protein đáp ứng miễn dịch nhưng các bước sau sẽ nhanh hơn so với công nghệ tổng hợp gene, giúp rút ngắn thời gian phát triển và sản xuất vắc-xin.

Thật cẩn trọng và đảm bảo an toàn

Các mẫu máu trên chuột thí nghiệm sẽ được chuyển đến Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương để đánh giá về tính đáp ứng miễn dịch chống lại virus SARS-CoV-2. Nếu đáp ứng miễn dịch tốt tức là tính kháng nguyên của chủng vắc-xin hoạt động tốt. Sau đó, vắc-xin phòng COVID-19 sẽ tiếp tục được nghiên cứu để xây dựng quy trình sản xuất, định liều, thử nghiệm chính thức trên động vật nhằm đánh giá thêm về tính đáp ứng miễn dịch cũng như khả năng bảo vệ của dự tuyển vắcxin này. Cuối cùng là thử nghiệm trên người ở nhóm nhỏ và nhóm lớn.

Khi được hỏi về những khó khăn gặp phải trong quá trình nghiên cứu, ông Đạt chia sẻ: Việt Nam được coi là quốc gia có nền công nghiệp sản xuất vắc-xin, đã sản xuất được vắc-xin từ những năm 1960, tuy nhiên đây là lần đầu tiên các nhà phát triển vắc-xin Việt Nam nghiên cứu sản xuất vắc-xin theo cách thức rất mới và tiếp cận với thế giới, vì thế càng phải cẩn trọng. Đồng thời, trong quá trình hợp tác với Đại học Bristol, do nước Anh cũng chịu ảnh hưởng nặng nề của COVID-19, nên sau khi tạo được kháng nguyên virus SARS-CoV-2, việc tiếp cận, đánh giá về vắc-xin giữa hai bên hạn chế, chủ yếu là các trao đổi trực tuyến cũng ảnh hưởng đến công tác nghiên cứu.

Đến hiện tại, tại Việt Nam có 4 đơn vị cũng đang tiến hành nghiên cứu vắc-xin phòng chống COVID-19 nhưng VABIOTECH là đơn vị đầu tiên tiến hành thử nghiệm trên chuột và thu được các kết quả ban đầu rất khả quan.

Trên thế giới có khoảng 100 nhà phát triển và sản xuất đang cùng nghiên cứu phát triển vắc-xin ở giai đoạn thử nghiệm trên động vật tương tự Việt Nam, có 8 nhà sản xuất đã tiến hành thử nghiệm lâm sàng trên người. Việt Nam đang theo dõi kết quả thử nghiệm của 8 nhà sản xuất này, nếu đạt hiệu quả và độ an toàn, các nhà nghiên cứu cũng xem xét để tiến hành bước đi tương tự.

Có thể nói, các kết quả có được trong đợt phòng chống dịch COVID-19 này sẽ là bài học kinh nghiệm giá trị để hiểu được về tương tác giữa vắc-xin và hệ thống miễn dịch của con người, từ đó sẽ đưa ra được các giải pháp hiệu quả hơn để khống chế các dịch bệnh nguy hiểm khác.