* Bài viết này được trích từ "Cuộc trò chuyện với tiền: Không còn sợ không có tiền, hiểu về bản thân và mỗi đồng tiền" của Rachel Cruze (một tác giả người Mỹ chuyên viết về chủ đề tài chính cá nhân):

Cha tôi nói rằng món quà bất ngờ nhất mà việc phá sản mang lại cho ông là việc loại bỏ "nỗi sợ hãi" của chính ông - tức là quan tâm quá nhiều đến những gì người khác nghĩ. Một khi bạn chạm đáy và không còn gì, bạn sẽ ngừng quan tâm đến việc người khác nghĩ gì. Tôi sẽ cho bạn một ví dụ:

Trước khi phá sản, cha tôi rất thích ô tô và đã từng mua một chiếc Jaguar phiên bản đắt nhất. Thời điểm đó, ông ấy mua chiếc xe để gây ấn tượng với mọi người. Ông ấy muốn người khác nghĩ về mình với loạt thành công vang dội.

Cho đến ngày hôm nay, bố tôi vẫn yêu thích ô tô. Nhưng bây giờ ông ấy sẽ mua một chiếc ô tô (tất nhiên là bằng tiền mặt) mà không quan tâm liệu có ai để ý hay đánh giá cao về mình hay không. Nỗi sợ hãi về cái nhìn, sự mong cầu người khác bày tỏ ngưỡng mộ với thành công và cuộc sống của mình đã biến mất. Ông ấy mua cho mình một chiếc ô tô vì ông ấy thích ô tô và có đủ tiền mua. Bây giờ ông ấy tiêu tiền cho chính mình.

Nỗi sợ hãi về cái nhìn của mọi người dành cho bản thân mình là một ý tưởng "điên rồ" khi muốn hòa tan bản thân vào một vòng tròn nhỏ, chỉ để theo kịp những gì phổ biến hoặc đáng ngưỡng mộ. Nỗi sợ hãi của mọi người có thể khiến bạn nói những điều như:

- "Nếu tôi mua một chiếc xe hơi sang trọng mà tôi không đủ khả năng, mọi người vẫn sẽ nghĩ tôi thành công". 

- "Nếu tôi mang chiếc túi da hàng hiệu với mức giá cao ngất trời đó, mọi người sẽ nghĩ tôi thành công rồi".

- "Nếu anh ấy đã mua nhà trong năm nay thì tôi cũng nên mua".

- ...

Nỗi sợ hãi đó được hiểu là việc đưa ra những lựa chọn cho cuộc sống của bạn dựa trên những gì người khác nghĩ hoặc làm, đó là một chu kỳ tiêu dùng không bao giờ kết thúc. Chúng ta lầm tưởng rằng nếu mình có cái tốt thì sẽ được công nhận và chấp nhận, nhưng khái niệm về cái tốt với mỗi người lại mỗi khác, không có quy chuẩn và dường như không bao giờ có giới hạn. Bạn không bao giờ có thể vượt qua vạch đích vì vạch đích luôn chuyển động. Kiểu sống này cuối cùng sẽ trở nên vô nghĩa vì bạn muốn tìm thấy giá trị và bản sắc ở con người và đồ vật nhưng họ không cho điều đó. 

Vô số mệnh đề "nếu như" và liên tục theo đuổi sự chấp thuận của người khác đều không hiệu quả. Cuối cùng, bạn sẽ kiệt sức, cảm thấy mất mát và sống một cuộc sống không phải của mình. Điều điên rồ nhất là những gì bạn đang theo đuổi thậm chí ngay từ đầu đã không tồn tại.

Làm thế nào để tránh chi tiêu để theo đuổi sự hài lòng của người khác?

Nếu bạn thấy mình thường xuyên ở mức chi tiêu này, tôi muốn chia sẻ những câu hỏi tôi đã học được trong nhiều năm để tự hỏi bản thân trước khi tiêu tiền. Những câu hỏi này có thể giúp bạn suy nghĩ chín chắn hơn và tiết kiệm tiền:

- Nếu không có ai nhìn thấy giao dịch mua này, tôi vẫn muốn sở hữu món đồ này chứ?

- Nếu tôi sở hữu mà không khoe lên mạng xã hội, tôi vẫn muốn nó chứ?

- Nếu một cái gì đó như thế này bị hỏng, nó sẽ ảnh hưởng gì đến tôi?

- Việc mua hàng của tôi có mang lại cho tôi cảm giác thành tựu không?

- Món đồ này sẽ mang lại cho tôi hạnh phúc không?

Những câu hỏi này có thể giúp bạn có cái nhìn nhanh hơn về động cơ chi tiêu của mình. Hãy để tôi nói cho bạn biết, những câu hỏi này đã hơn một lần giúp tôi không mua những thứ tôi nghĩ mình cần!

Nếu bạn hỏi những câu hỏi này và câu trả lời cho thấy bạn đang làm việc đó cho người khác chứ không phải cho chính mình thì hãy hoãn việc mua hàng. Điều này không có nghĩa là bạn không bao giờ có thể mua được, nó chỉ yêu cầu bạn phải điều chỉnh lại tâm lý của mình trước tiên. Bạn đưa ra quyết định chi tiêu tốt nhất khi động lực của bạn là đúng.

Cũng nên nhớ, có những thứ tốt đẹp cũng được - nhưng đừng bị giới hạn bởi vật chất. Trong hoàn cảnh nào điều này sẽ xảy ra? Nếu bạn xây dựng địa vị từ vật chất: Vì mặc quần jean hàng hiệu nên tôi trở nên đặc biệt. Nếu bạn chi tiêu chỉ để gây ấn tượng với người khác, chẳng hạn như khi bố tôi mua chiếc Jaguar đầu tiên của ông. Việc vay tiền mua đồ cũng sẽ dẫn tới tình trạng này. Miễn là bạn không sở hữu hoàn toàn một món đồ thì nó vẫn sở hữu một phần con người bạn về mặt cảm xúc và tài chính. Vì vậy, một khi bạn điều chỉnh được tâm lý tiêu dùng đúng đắn, bạn có thể học cách tiết kiệm đủ tiền trước khi trả tiền. Thật khó để yêu cuộc sống của bạn khi bạn đang mắc nợ.

Ngoài ra, hãy nhớ khoan dung với chính mình. Đôi khi tôi chỉ tập trung vào hạnh phúc của gia đình mình, nhưng đôi khi tôi lại sơ suất và thấy mình tiêu tốn khi chạy theo sự chấp thuận của người khác. Điều quan trọng là tìm ra khi có một tình huống. Chúng ta không thể luôn hoàn hảo, điều quan trọng là tiếp tục phát triển.

Có một điều nữa tôi muốn bạn ghi nhớ. Chỉ có sự thay đổi về tâm lý mới có thể thay đổi hoàn toàn động lực tiêu dùng. Không có kế hoạch ngân sách hay tính toán toán học nào có thể có tác động sâu sắc, chỉ có trải nghiệm sức mạnh của sự hài lòng mới có thể.

Những người hài lòng tiêu tiền một cách cẩn thận và chu đáo. Những người hài lòng hy sinh chất lượng cuộc sống của mình để thoát khỏi nợ nần và có được sự ổn định tài chính. Họ tiết kiệm và cho đi nhiều hơn. Sự hài lòng sẽ thay đổi những gì bạn coi trọng nhất và giúp bạn hạn chế chi tiêu không lành mạnh. Bạn càng rèn luyện lòng biết ơn, khiêm tốn và hài lòng thì mục đích chi tiêu sẽ càng ít liên quan đến chiều chuộng người khác và từ đó có giá trị thực sự đối với cuộc sống của bạn.