Những ngày vừa qua, dư luận không khỏi xót thương khi 5 trường hợp bệnh nhân ở các tỉnh phía Bắc tử vong vì căn bệnh ho gà. Đáng chú ý, 4/5 ca tử vong là trẻ em dưới ba tháng tuổi. Mặc dù đã được cảnh báo từ rất lâu thế nhưng nhiều người, nhất là các bà mẹ trẻ vẫn còn chưa hiểu rõ về căn bệnh này.

Căn bệnh nguy hiểm cho trẻ nhỏ

PGS, TS, BS. Lê Tiến Dũng, Trưởng khoa Hô hấp Bệnh viện (BV) Đại học Y Dược TPHCM cho biết, ho gà là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Đây là một trong các bệnh rất hay lây, làm tử vong nhiều người nhất trong các loại bệnh có thể phòng ngừa được bằng vắc-xin.

Bệnh thường bắt đầu bằng triệu chứng như cảm lạnh, sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn, viêm họng và ho ít. Sau 1 đến 2 tuần thì bắt đầu ho nhiều, biểu hiện bằng những cơn ho dữ dội và có nhiều biến chứng.

"Ho gà là ho từng chuỗi kế tiếp nhau, càng lúc càng nhanh rồi yếu dần, sau đó có giai đoạn hít vào thật sâu nghe như tiếng gà gáy, sau cơn ho thì mặt đỏ môi tím, hai mí mắt sưng, tĩnh mạch cổ nổi. Ho dữ dội khiến người bệnh nôn khan và kiệt sức sau cơn ho" - BS. Lê Tiến Dũng cho biết.

Ho gà, căn bệnh nguy hiểm nhất ở trẻ nhỏ. (Ảnh minh hoạ)

Ở trẻ sơ sinh có thể ho ít hoặc không ho, nhưng đáng lo ngại ở chỗ trẻ có biểu hiện tạm dừng hô hấp, gọi nôm na là "ngừng thở". Những cơn ho có thể kéo dài đến 10 tuần. Bệnh có thể biểu hiện nhẹ hơn ở người bệnh đã được tiêm phòng ho gà.

Tuy nhiên, nhiều trẻ thường được chẩn đoán nhầm là cảm cúm, viêm đường hô hấp, viêm phế quản,…điều trị không hết đến khi nhập viện thì có khi đã muộn, đã có biến chứng viêm phổi hay thậm chí suy hô hấp rất nguy hiểm.

Bệnh ho gà có thể gây ra biến chứng. Biến chứng hay gặp, nhất là ở trẻ sơ sinh và trẻ suy dinh dưỡng là viêm phế quản - phổi, dãn phế quản; biến chứng thần kinh như viêm não, tỷ lệ tử vong cao; biến chứng cơ học như gãy xương sườn, lồng ruột, thoát vị, sa trực tràng, tràn khí màng phổi. Ngoài ra, còn một số biến chứng khác như xuất huyết võng mạc, kết mạc mắt, rối loạn nước điện giải, bội nhiễm các vi khuẩn khác.

Đặc biệt, ho gà là bệnh nguy hiểm nhất ở trẻ nhỏ, khi một nửa số trẻ dưới 1 tuổi bị ho gà phải nhập viện và đa số tử vong cũng ở trẻ dưới 1 tuổi.

Thuốc ngừa ho gà chỉ phòng bệnh được 10 năm

Theo BS Dũng, đối tượng không chủng ngừa hay chủng ngừa không đủ có nguy cơ bệnh nặng, người đã chủng ngừa đủ vẫn có thể bị bệnh nhẹ. Thuốc ngừa chỉ phòng bệnh được 10 năm, do đó sau thời gian này vẫn có thể bị bệnh, thường ở người lớn và trẻ em.

"Ho gà là một bệnh rất dễ lây lan và được lây truyền từ người sang người. Do vắc-xin chống ho gà không có loại nào có hiệu lực 100%, lại không có hiệu lực lâu dài vĩnh viễn nên phần lớn những người lớn vẫn bị ho gà dù đã từng tiêm phòng bệnh khi còn bé. Những người này tuy mắc bệnh không nặng nhưng vẫn lây truyền bệnh cho những người chung quanh" – BS Dũng phân tích.

BS Lê Tiến Dũng (bìa phải) cho biết, vắc-xin ho gà không có hiệu lực vĩnh viễn.

Các triệu chứng của bệnh ho gà lúc ban đầu giống như cảm cúm, thường xuất hiện 5 - 7 ngày sau nhiễm bệnh, nhưng có khi đến 3 tuần và đây là giai đoạn mà những người nhiễm bệnh lây bệnh cho những người chung quanh.

Trẻ sơ sinh thường bị lây bệnh từ anh chị em, cha mẹ, người chăm sóc mà không biết. Vi khuẩn ho gà có nhiều trong nước dãi hay họng của người nhiễm bệnh, bắn ra ngoài theo giọt bắn khi ho, hắt hơi hay nói chuyện và vi khuẩn theo không khí bay vào hệ hô hấp người chung quanh và lây bệnh. Phạm vi lây nhiễm trong khoảng 3 mét.

Vắc - xin phòng ngừa bệnh thường được tiêm cho trẻ từ khi còn nhỏ. Mũi thứ 1 tiêm khi trẻ 2 tháng tuổi, mũi thứ 2 tiêm sau mũi thứ nhất 1 tháng, mũi thứ 3 tiêm sau mũi thứ hai 1 tháng, mũi thứ 4 tiêm khi trẻ 18 tháng tuổi. Nếu tiêm đủ 3 mũi thì có thể bảo vệ miễn dịch đến 90% nhưng nếu chưa tiêm đủ 3 mũi thì bảo vệ miễn dịch chỉ khoảng 60%.

Ngoài ra, để chủ động phòng bệnh hiệu quả cho trẻ, các bà mẹ khi mang thai nên tiêm chủng để tạo hệ miễn dịch sớm cho trẻ từ trong bụng mẹ. Hiệu quả bảo vệ miễn dịch của vắc-xin ho gà cũng chỉ khoảng 10 năm.

Các bà mẹ nên đi tiêm chủng ho gà để tạo hệ miễn dịch cho con. (Ảnh minh hoạ)

Để ngăn ngừa bệnh xảy đến, BS Lê Tiến Dũng khuyên người dân cần thực hiện vệ sinh tốt như che miệng và mũi bằng khăn giấy khi ho và hắt hơi, bỏ khăn giấy đã dùng vào thùng rác có nắp đậy. Khi không có khăn giấy thì ho và hắt hơi vào tay áo trên hay khủy tay, tuyệt đối không ho vào bàn tay. Đồng thời, thường xuyên rửa bàn tay bằng xà phòng hay hay bằng cồn; nâng cao thể trạng, ăn uống đầy đủ, giữ vệ sinh thân thể, mũi họng.

Nếu đã mang bệnh, người bệnh ho gà cần ở nhà và tránh tiếp xúc gần với những người khác, nhất là trẻ sơ sinh và phụ nữ mang thai cho đến khi kết thúc điều trị bằng kháng sinh.