Trong ký ức tuổi thơ, tôi đã thuộc nằm lòng: "Con cáy nấp trong hang, con hến vùi trong cát / Mà nuôi anh qua hết một thời / Một thời đạn bom, một thời đói khát".
Quê tôi, nằm ven sông La, ruộng đồng được đê La Giang che chắn trong mùa mưa lũ, được công trình thủy lợi Linh Cảm cấp nước nên tạo nên khung cảnh đồng quê trù phú.
Sông La quê tôi là hợp lưu của hai sông Ngàn Phố và sông Ngàn Sâu rồi chảy ngang qua huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh) cho đến khi gặp sông Lam ngay trước mặt núi Hồng.
Sông La là một dòng sông rất đẹp, có phong cảnh nên thơ, sơn thủy hữu tình, là nguồn cảm ứng sáng tạo cho nhiều thi nhân và nhạc sĩ. Không những thế, trong cát sông La còn có một báu vật gắn bó máu thịt với chúng tôi từ thời thơ bé, đó là hến sông La, góp phần nuôi sống người dân quê tôi qua nhiều thế hệ.
Khi mặt trời vừa ló rạng cũng là lúc hến đi tìm mồi và chỉ lúc đó chúng mới chịu trồi lên. Thế nên ở quê tôi, những người dân bến Thượng sống bằng nghề cào hến phải đi từ rất sớm.
Hến bắt xong khỏi cần mang ra chợ bán, vì khi vừa lên khỏi mặt nước đã có người chờ sẵn để mua.
Hến mua về, nấu với mùng tơi, với mướp hương, với rau lang, với bầu xanh, với hoa thiên lý… với gì cũng hợp.
Nếu không kịp hái rau, chỉ cần đập vào nhát gừng, cho thêm chút mắm tôm, thìa nước mắm, đun sôi lên. Cà muối thì bao giờ cũng sẵn trong vại, bốc ra, thế là đã có bữa trưa cơm hến đạm bạc nhưng ngon miệng.
Một món hến khác cũng không kém phần hấp dẫn là hến xào giá xúc với bánh đa vừng giòn. Những mẩu bánh đa giòn tan xúc những con hến ngon lành lẫn những cọng giá non nuột nà.
Bỏ vào miệng hỗn hợp vừa giòn, vừa ngọt, vừa béo lại vừa thơm của ruột hến, của bánh đa vừng, của giá đỗ và các loại rau thơm mà như thấy khỏe ra, trẻ lại.
Hến xào xúc bánh đa là một trong những món ăn dân dã, ngon đã đành, ai cũng có thể mua về tự làm, rất “kinh tế” đối với các gia đình lao động nghèo đông con.
Bởi hến giá thị trường khá rẻ, dao động 5.000 - 7.000 đồng/kg và chỉ cần 20.000 đồng là những gia đình đông người đã có một đĩa hến xào xúc bánh đa thơm ngon.
Nếu có dịp ghé qua Sông La - Đức Thọ những ngày này chắc chắn bạn sẽ được những người dân hiếu khách quê tôi thết đãi món hến xào bánh đa. Đảm bảo sẽ để lại cho bạn những cảm nhận vô cùng tốt đẹp, về hương vị thơm ngon của nó.
