Năm 2011, dịch tay chân miệng bùng phát với hơn 70.000 trường hợp mắc và 145 trường hợp tử vong, trong đó có 100 trẻ em. Ở các nước lân cận có những năm lên đến gần 400 trường hợp tử vong vì tay chân miệng.

BS CKI NGUYỄN ĐINH HỒNG PHÚC

Tác giả bài viết

• Bác sĩ chuyên khoa Nhi - Bệnh viện Nhi Đồng 1

• Bác sĩ phòng khám Nhi đồng Hiếu Phúc, Quận 11, TP.HCM

Đối với nhiều y bác sĩ tại Khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 thì đợt dịch năm đó là một ký ức ám ảnh và đau đớn.

Theo báo cáo từ Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Thành phố (HCDC) ngày 6/6, số trẻ em mắc bệnh TCM tăng nhanh từ tuần 19 đến tuần 22. Nếu tuần 19 chỉ có gần 100 trẻ mắc TCM thì đến tuần 22 đã ghi nhận hơn 250 bệnh nhi.

Trước tình hình trên, ngành y tế TPHCM đã giải mã trình tự gien để truy tìm nguyên nhân. Kết quả giải mã trình tự gien cho thấy, 6 mẫu bệnh phẩm của các bệnh nhi có diễn tiến nặng đều dương tính với virus EV71 và đều có kiểu gien B5.

Dịch tay chân miệng lây lan qua đường nào?

Tác nhân chủ yếu gây bệnh do nhóm virus đường ruột Enterovirus thường gặp nhất là Coxsackie A16 và Enterovirus 71. 

Coxsackie A16 ít gây ra các biến chứng về thần kinh và có thể tự khỏi trong vài ngày. Ngược lại, virus Enterovirus typ 71 (EV71) gây nhiều biến chứng nguy hiểm viêm não, viêm màng não, viêm phổi, viêm cơ tim và có thể dẫn đến tử vong.

Ngoài Coxsackie A16 và Enterovirus typ 71, một số chủng virus HEV-A khác như coxsackievirus A6, coxsackievirus A10 và coxsackievirus A12 cũng có thể gây bệnh tay chân miệng, nhưng ít gặp hơn. Đây cũng là lý do vì sao trẻ có thể bị tay chân miệng nhiều lần trong đời.

Những hình thức lây lan:

• Tiếp xúc với những giọt bắn có chứa virus khi người mắc bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.
• Tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh, chẳng hạn như hôn, ôm hoặc dùng chung cốc hoặc dụng cụ ăn uống.
• Tiếp xúc với phân của người bị nhiễm bệnh , chẳng hạn như thay tã, sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng.
• Trẻ sờ vào các đồ vật và bề mặt có virus trên đó, chẳng hạn như tay nắm cửa hoặc đồ chơi sau đó sờ lên mắt, mũi, miệng của mình.

Tại sao EV71 lại nguy hiểm ?

 Virus gây tay chân miệng thường bắt đầu lây lan từ đường tiêu hóa và đường hô hấp. Vì vậy, khi trẻ mắc bệnh, sẽ có triệu chứng hô hấp và tiêu hóa khởi đầu. sau đó, virus sẽ lan tỏa theo dòng máu. Tuy nhiên, nhóm EV71 có tính hướng thần kinh rất cao. Từ các receptor của tế bào thần kinh, virus EV71 xâm nhập và phá hủy tế bào gây nên các tổn thương thân não.

Triệu chứng của bệnh tay chân miệng ?

Bệnh tay chân miệng có 1 trong 2 tiêu chuẩn sau: Phát ban điển hình của bệnh tay chân miệng và/hoặc loét miệng dưới 7 ngày.

Các trường hợp bệnh nhẹ, bệnh nhân được đưa đến phòng khám vì: 

Trẻ có nổi hồng ban và hoặc bóng nước lòng bàn tay lòng bàn chân.

Trẻ nhỏ ăn uống kém, chảy nước miếng liên tục (nhểu nhảo - dribbling) do lóet miệng làm trẻ đau nên không dám nuốt 

Trẻ lớn đến khám vì đau họng 

Trẻ sốt và khám thấy có hồng ban tay chân miệng hoặc lóet miệng 

Các trường hợp bệnh nặng, thân nhân đưa trẻ đến trong tình trạng cấp cứu:

Sốt cao liên tục khó hạ, lừ đừ 

Giật mình chới với, thất thần 

Run chi 

Đi lọang chọang  

Co giật 

Khó thở, tím tái 

Đặc biệt, trẻ lớn có thể than nhức đầu, tức ngực. Đây là dấu hiệu nặng. Đôi khi trẻ được đưa đến trong tình trạng ngưng tim ngưng thở 

Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nhưng có thể phòng ngừa

 Tay chân miệng hiện nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Các điều trị vẫn là điều trị triệu chứng và biến chứng nếu có. Vì vậy, cách tốt nhất để tránh mắc tay chân miệng là cần phòng ngừa bệnh,

Hiện tại ở Việt Nam vẫn chưa có vắc-xin phòng ngừa bệnh tay chân miệng do vậy biện pháp phòng ngừa chính vẫn là vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà bông , rửa sạch đồ chơi, vật dụng, sàn nhà bằng cloramin B hoặc nước javel, cách ly trẻ bệnh trong vòng 7-10 ngày bắt đầu từ thời điểm khởi bệnh.

Theo CDC, phòng ngừa bệnh tay chân miệng cụ thể như sau :

1. Rửa tay

Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây. Nếu không có xà phòng và nước, hãy sử dụng chất khử trùng tay chứa cồn. Luôn rửa tay sau khi thay tã, sau khi đi vệ sinh, sau khi xì mũi, ho hoặc hắt hơi, trước và sau khi chăm sóc người bệnh.

Dạy trẻ cách rửa tay và đảm bảo rửa tay thường xuyên. Giúp trẻ giữ bóng nước tay chân miệng sạch sẽ và tránh chạm vào chúng.

2. Tránh tiếp xúc gần với người bị bệnh

Tránh tiếp xúc với các bạn bị tay chân miệng. Cách ly trẻ bị bệnh trong vòng 7-10 ngày bắt đầu từ thời điểm khởi bệnh. Đồng thời báo cho trường học học y tế địa phương khi có trẻ bệnh.  

3. Tránh để trẻ chạm vào mắt, mũi và miệng 

Trẻ có thể bị nhiễm tay chân miệng nếu lỡ tiếp xúc với mầm bệnh và sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng của mình. Để giảm nguy cơ mắc bệnh, đừng chạm tay chưa rửa vào mắt, mũi và miệng.

4. Làm sạch và khử trùng

Làm sạch và khử trùng các bề mặt thường xuyên chạm vào và các vật dụng dùng chung, chẳng hạn như đồ chơi và tay nắm cửa.