Vụ việc một bệnh nhân tên Nguyễn Văn Nhật (quê Triệu Phong, Quảng Trị) được các bác sĩ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh dùng 15 lon bia (chứa ethanol) để giải độc rượu methanol và cứu sống khiến dư luận đặc biệt quan tâm xen lẫn hoài nghi.
Bệnh nhân ngộ độc Methanol ở Quảng Trị.
Methanol là cồn công nghiệp, không phải là rượu uống
Nhiều chuyên gia cho biết, về nguyên tắc phác đồ điều trị này không sai. Tuy nhiên theo Tiến sĩ, bác sĩ Huỳnh Văn Ân, Phó Chủ tịch Hội hồi sức cấp cứu TP.HCM, với tình trạng bia rượu có thể bị làm giả dễ dàng cũng như khó đảm bảo hàm lượng ethanol phù hợp, không nên áp dụng phương pháp dùng bia giải độc methanol.
Văn bản Hướng dẫn chẩn đoán và xử trí ngộ độc do Cục Quản lý - Khám chữa bệnh, Bộ Y tế ban hành tháng 8.2015 nêu rõ, methanol thường được gọi là cồn công nghiệp, có nhiều công dụng khác nhau trong công nghiệp như làm sơn, dung môi…
Chất này rất độc với cơ thể và hoàn toàn không được dùng làm rượu thực phẩm như ethanol.
Methanol chỉ dùng trong công nghiệp và rất độc.
Methanol được hấp thu nhanh chóng và hoàn toàn qua đường tiêu hóa, thể tích phân bố 0.7 L/kg, phần lớn chuyển hóa qua gan nhưng chậm.
Bản thân methanol tác dụng giống ethanol là gây say, nhưng sau đó methanol chuyển hóa thành axit formic và thành formate, gây nhiễm toan chuyển hóa, độc với các tạng, đặc biệt là thần kinh và thị giác.
Khi trong rượu uống có cả ethanol và methanol thì chuyển hóa gây độc của methanol xuất hiện chậm hơn và biểu hiện nhiễm độc muộn, do đó bệnh nhân lẫn thầy thuốc dễ bỏ sót giai đoạn ngộ độc thực sự về sau của methanol.
Ngộ độc methanol thường nặng, dễ tử vong nếu không được phát hiện kịp thời và điều trị tích cực.
Triệu chứng của người ngộ độc methanol
Các triệu chứng nhiễm độc thường xuất hiện trong vòng 30 phút sau uống và có thể muộn hơn, tuỳ thuộc vào lượng ethanol mà bệnh nhân uống (nếu có).
Thường có hai giai đoạn là giai đoạn kín đáo (vài giờ đến 30 giờ đầu) và giai đoạn ngộ độc rõ tiếp theo sau.
Vì triệu chứng lúc đầu thường kín đáo và nhẹ (ức chế nhẹ thần kinh, an thần, vô cảm) nên dễ bị bỏ qua hoặc trẻ nhỏ không được phát hiện. Biểu hiện thường gặp là:
+ Thần kinh: Bệnh nhân khi đến viện thường còn tỉnh táo nhưng rất đau đầu, chóng mặt, sau đó có thể gặp các triệu chứng: quên, bồn chồn, hưng cảm, ngủ lịm, lẫn lộn, hôn mê, co giật. Khi ngộ độc nặng có thể có xuất huyết hoặc nhồi máu nhân bèo, tụt não.
Chuyên gia cho biết không nên áp dụng rộng rải việc dùng bia để giải độc methanol.
+ Mắt: Lúc đầu nhìn bình thường, sau đó 12-24 giờ nhìn mờ, nhìn đôi, cảm giác như có mây che trước mắt, sợ ánh sáng, ám điểm, đau mắt, song thị, ám điểm trung tâm, thu hẹp thị trường, giảm hoặc mất thị lực, ảo thị (ánh sáng chói, các chấm nhảy múa, nhìn thấy đường hầm...).
Đồng tử phản ứng kém với ánh sáng hoặc giãn cố định là dấu hiệu của ngộ độc nặng và tiên lượng xấu. Dấu hiệu thấy khi soi đáy mắt không tương quan với dấu hiệu nhìn của bệnh nhân nhưng tương quan với mức độ nặng của ngộ độc.
Bệnh nhân nhiễm độc được điều trị tại khoa Hồi sức tích cực - Chống độc một bệnh viện ở TP.HCM.
+ Các di chứng thần kinh: Rối loạn ý thức, hôn mê, hội chứng parkinson, thiếu hụt nhận thức, viêm tủy cắt ngang, bệnh lý đa dây thần kinh...
+ Tim mạch: Giãn mạch, tụt huyết áp và suy tim.
+ Hô hấp: Thở yếu, ngừng thở; thở nhanh, sâu nếu có nhiễm toan chuyển hóa.
+ Tiêu hoá: Viêm dạ dày xuất huyết, viêm tuỵ cấp. Ngộ độc trung bình hoặc nặng có thể thay đổi chức năng gan.
+ Thận: Suy thận cấp, biểu hiện đái ít, vô niệu, nước tiểu đỏ...
+ Đau họng, cứng gáy, cứng cơ, da có thể lạnh, vã mồ hôi.
Lưu ý khi dùng etanol giải độc rượu
Bộ Y tế cho biết, thuốc giải độc đặc hiệu khi bị ngộ độc methanol là ethanol (có trong bia, rượu thực phẩm) và fomepizole (4-methylpyrazole). Hai chất này giúp ngăn cản việc methanol chuyển hóa thành các chất độc, methanol tự do sẽ được đào thải khỏi cơ thể qua thận hoặc lọc máu.
Khi ngừng các thuốc này hoặc dùng không đủ và bệnh nhân không được lọc máu, methanol tiếp tục được chuyển hóa và gây độc.
Biện pháp này được chỉ định nếu bệnh nhân có bệnh sử uống methanol, nồng độ methanol > 20mg/dL hoặc bệnh nhân có bệnh sử nghi ngờ ngộ độc methanol...
Mặc dù dùng ethanol hiệu quả, rẻ tiền nhưng có một số tác dụng phụ trên thần kinh trung ương, có thể gây hạ đường huyết, rối loạn nước điện giải.
Để dùng ethanol qua đường uống thì bệnh nhân cần được chẩn đoán chính xác đã ngộ độc methanol.
Loại ethanol dùng (rượu uống) phải đảm bảo an toàn và có ghi rõ độ cồn (%). Theo nhiều chuyên gia, độ cồn phù hợp nhất là 43%.
Khi khoảng trống thẩm thấu máu về bình thường hoặc nồng độ methanol máu <10m/dL và lâm sàng (đặc biệt thần kinh trung ương) đã cải thiện thì ngừng dùng ethanol.
Tại Hội nghị về Công tác đảm bảo An toàn thực phẩm diễn ra tại TP.HCM, Cục An toàn thực phẩm cảnh báo khi dịp Tết đang đến gần người dân cần lựa chọn, chế biến và tiêu dùng thực phẩm an toàn.
Đặc biệt về vấn đề ngộ độc rượu trong dịp Tết, Cục khuyến cáo không uống cồn công nghiệp (methanol) vì có thể gây mù mắt và tử vong.
Không uống rượu ngâm với lá, rễ cây, phủ tạng động vật không rõ độc tính hay rượu ngâm theo kinh nghiệm cá nhân.
Tránh xa rượu không công bố tiêu chuẩn chất lượng; không uống rượu khi đang đói, mệt hoặc đang uống thuốc điều trị; trẻ em dưới 18 tuổi không được uống rượu bia.
